Michniów

Michniów

Pacyfikacja Michniowa

Michniów  to ostatni obraz namalowany w 1985 roku przez Stanisława Bąka. Niestety, pracę nad tym dużym płótnem przerwała nagła śmierć artysty spowodowana chorobą. Mimo, że obraz nie został ukończony, przejmuje dramatem mieszkańców, który rozegrał się w niewielkiej miejscowości położonej 30 kilometrów od Kielc, w trakcie II wojny światowej.

Kilka z postaci zostało przez twórcę naszkicowanych. Nie zdążył ich już pokryć farbami. Jednak nie przeszkadza to w odbiorze dzieła, gdyż osoby te stają się swoistymi symbolami – tych pomordowanych.

Tragiczne wydarzenia rozegrały się 12 i 13 lipca 1943 roku. Wtedy bowiem Niemcy dokonali jednej z najbardziej krwawych pacyfikacji w Polsce. Niewielka świętokrzyska wieś Michniów, w odwecie za pomoc okazywaną partyzantom Jana Piwnika „Ponurego” została zrównana z ziemią. Zastrzelono  bądź spalono żywcem ponad 200 osób w tym kobiety i dzieci. Najmłodszą ofiarą był dziewięciodniowy chłopczyk, wrzucony przez niemieckiego żandarma do płonącej stodoły. Niemcy zabronili odbudowy domostw oraz uprawiania pól. Jeśli jednak ktoś odważył się wejść na pole, strzelano do niego bez uprzedzenia.

15 lipca 1943 mieszkańcy sąsiednich wsi pogrzebali szczątki zamordowanych we wspólnej mogile, wykopanej na działce w pobliżu szkoły. Mogiłę Niemcy kazali jednak zaorać i zabronili miejsce to upamiętnić choćby krzyżem.

Dopiero  po zakończeniu okupacji na masowej mogile ofiar pacyfikacji, został postawiony pomnik z czerwonego piaskowca. Wyryto na nim nazwiska mieszkańców Michniowa poległych i zamordowanych w czasie II wojny.  

Stanisław Bąk żył w latach 1931–1986. Nazywany był malarzem wsi rodzinnej, gdyż większość malowanych scen umieszczał w autentycznym pejzażu i  zabudowie Bielin. W latach 60. XX wieku uważany był za jedynego reprezentanta malarstwa ludowego na terenie Kielecczyzny.

Ukończył technikum rolniczo-hodowlane w Podzamczu Chęcińskim. Pracował w urzędzie gminy na różnych stanowiskach i jednocześnie pomagał matce w prowadzeniu gospodarstwa po śmierci ojca. Lubił portretować sąsiadów, malował też pejzaże, konie i kwiaty. Największą sławę przyniosły mu jednak obrazy ukazujące wydarzenia rodzinnej wsi, jak np. Wesele w Bielinach, Zielna w Bielinach, Odpust w Bielinach, Kolędnicy. Na początku lat 60. XX wieku zaczął malować obrazy przypominające dramatyczne wydarzenia z okresu okupacji niemieckiej, np. Ostatnia droga Majorka, Rozstrzelanie Żydów, Śmierć partyzanta.

Za pracę na rzecz kultury otrzymał odznakę Zasłużony Działacz Kultury. Należał do Stowarzyszenia Twórców Ludowych. W zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach znajduje się 16 prac tego autora, z czego cztery zostały w 2018 roku podarowane przez żonę artysty – Zofię Bąk oraz jego córkę Jolantę Winiarską.

Oprac. Anna Latos-Paryska

Bibliografia:

Nowa Encyklopedia Powszechna, tom 4, Warszawa 1996.