Rzeźba ludowa Stasia Siłaczka

Bronisław Sendecki

           W zbiorach Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego w Kielcach znajdują się prace Bronisława Sendeckiego, który stworzył cykl rzeźb przedstawiających postaci z opowiadań Stefana Żeromskiego. Na jednej z nich widzimy młodą kobietę o jasnych włosach, ubraną w żółtozieloną sukienkę i biały fartuch od pasa. Dopełnieniem wizerunku są uniesione ręce, na których leżą ogromne książki. Sam autor wskazuje, iż jest to wyobrażenie tytułowej Siłaczki z opowiadania Żeromskiego.

            W jakże symboliczny sposób przedstawia młodą nauczycielkę – Stanisławę Bozowską, rzeźbiarz ludowy Bronisław Sendecki. Kobieta całą swoją siłą podtrzymuje książki, symbol wiedzy i oświaty. Dźwiga na swoich ramionach społeczną odpowiedzialność i potrzebę edukowania najniższych warstw ludności według pozytywistycznych haseł pracy u podstaw i pracy organicznej.  Drewniana, wyrzeźbiona postać, jak i literacka bohaterka powinna wyzwalać u odbiorców uniwersalne wartości jakimi są siła woli, walki i altruizmu.

            Siłaczka jest jedną z miniatur literackich, która ukazała się w odcinkach w dniach 13–27 lipca 1891 roku w czasopiśmie „Głos”. Od samego początku wzbudziła wśród czytelników niemałe zainteresowanie. Dyskusja dotyczyła przede wszystkim jej bohatera, doktora Obareckiego
z Obrzydłówka. Tym samym miejscowość stworzona przez Żeromskiego na pierwowzorze Kielc, stała się dla ówczesnych odbiorców synonimem „zapadłej dziury”, zaś sam bohater był utożsamiany z „przeciętnym pionierem cywilizacji”.  Co ciekawe, to nie tytułowa bohaterka jest tematem polemiki. O Stanisławie Bozowskiej zapomniano, choć jej kreacja zasługuje na pierwszoplanową uwagę. Jak sam Stefan Żeromski pisze w swoich Dziennikach, postać ta posiada realny wzór w otaczającej go rzeczywistości. Prototypem Stanisławy była Faustyna Morzycka – działaczka oświatowa i autorka książek dla ludu, pochodząca z Lubelszczyzny. Żeromski miał okazję poznać ją w Nałęczowie, był pod wrażeniem jej działalności, przez co darzył ją szacunkiem i życzliwością. Autor Siłaczki bardzo często w swojej twórczości obdarzał bohaterów cechami osób z najbliższego otoczenia, budując zarazem elementy świata przedstawionego na bazie własnych doświadczeń.

            Stanisława Bozowska to bohaterka wykazująca się heroizmem moralnym. Młoda i ambitna dziewczyna, która w trudnych czasach rezygnuje z marzeń o studiach medycznych i decyduje poświecić się realizowaniu haseł pracy u podstaw. Samotnie walczy z niewiedzą najniższej warstwy społecznej, pokonuje ją konsekwentnie i z uporem do kresu swojego życia. Pomimo smutnego zakończenia, warto podkreślić wartość i piękno idei, jaką przedstawił Żeromski. „Niesienie kaganka oświaty” stało się niezaprzeczalnie sensem życia młodej Stanisławy Bozowskiej. Jej wewnętrzna siła i cierpliwość przyczyniły się do postrzegania bohaterki jako symbolu altruizmu i humanistycznych ideałów.

Opracowała: Dorota Wysocka

Bibliografia:

Hutnikiewicz A., Stefan Żeromski, Warszawa 1973.

Stefan Żeromski. Kalendarz życia i twórczości, oprac. S. Eile, S. Kasztelowicz, Kraków 1976.

Żeromski S., Doktor Piotr; Siłaczka, Warszawa 1965.