Jarmark w Beaucaire

Vue de la Foire de Beaucaire
Francja, 1761
Claude-Antoine Littret (1735–1775)
wg rysunku François Cléric (1661–1740)
akwaforta, papier, 54,2 x 88,3 cm
sygn. pod tytułem p.d: „Grave par Litret", l.d: „D’après le De?ein original levé sur les Lieux par feu Mr Cleric"
MNKi/GR/38

Prezentowana grafika z widokiem jarmarku w Beaucaire należy niewątpliwie do najciekawszych, znanych ilustracji tego słynnego ośrodka handlowego.

Beaucaire, niewielkie miasteczko leżące w południowo-wschodniej Francji, na prawym brzegu Rodanu, pomiędzy Arles a Awinionem, przez kilka stuleci w miesiącu lipcu stawało się jednym z najważniejszych miejsc handlowych w Europie. O tutejszym jarmarku pisano zarówno w publikacjach naukowych, jak i w literaturze pięknej. Aleksander Dumas wspomina o nim w powieści Hrabia Monte Christo.

Targ organizowany od 1217 roku z okazji uroczystości św. Magdaleny, swój złoty okres przeżywał w XVIII wieku. Ze względu na duże zainteresowanie (do miasta przybywało w tym czasie od 50 do 100 tysięcy gości) otwierano go już 1 lipca. Około połowy miesiąca targ ożywał, osiągając apogeum 22 lipca, kończył się 6 dni później, o północy.

Wymiana handlowa odbywała tu się na dużą, ponadlokalną skalę. Kupcy przybywali z całej Francji, z dużej części Europy, Afryki Północnej, a nawet Bliskiego czy Dalekiego Wschodu. Po zapoznaniu się z próbkami mogli składać zamówienia na oferowane towary. W źródłach znaleźć można informacje na temat różnorodności sprzedawanych w Beaucaire wyrobów, przywożonych statkami w ogromnych ilościach, których wartość szacowano na kilka miliardów franków. Spośród nich największym zainteresowaniem cieszyły się francuskie tekstylia – skuno i płótno z Amiens, Reims, Lille, Rouen, czy jedwabne i mieszane tkaniny z Nimes i Lyon.

Oprócz funkcji handlowej jarmarki pełniły funkcje kulturalne. Także Beaucaire oferowało różne rozrywki. Po oficjalnym, uroczystym pochodzie, w którym uczestniczyli najważniejsi dostojnicy, goście zabawiani byli pokazami sztucznych ogni, występami kuglarzy, żonglerów, linoskoczków, muzyków i śpiewaków oraz objazdowych trup aktorskich. Mogli również skorzystać z usług wróżbity, wyrwizęby czy sprzedawcy cudownych eliksirów.

Wyśmienita rycina wykonana w 1761 roku przez Claude’a-Antoine’a Littreta w oparciu o rysunek z natury z ok. 1730 roku, autorstwa Françoisa Clérica, ukazuje widok nadbrzeżnej części miasta w szerokim ujęciu, z uchwyconą zabudową sąsiedniej miejscowości – Tarascon. Poniżej wzgórza zamkowego, na placu zapełnionym rzędami kramów, gdzie kupcy prezentują swoje wyroby, rozgrywają się najrozmaitsze sceny: do brzegu dobijają wypełnione po brzegi łodzie, z których tragarze wyładowują towary, mostem w oddali zmierzają wozy (uważne oko wypatrzy tam objuczonego wielbłąda czy słonia), alejkami spacerują damy, gdzieś dochodzi do bójki, nieco dalej do kłótni między sprzedawcami, na obrzeżach placu w namiotach toczą się spotkania, biesiady, schadzki, na scenie – widowisko teatralne. To wielopostaciowe, wielowątkowe przedstawienie, oddane z humorem, przybliża nam realia XVIII-wiecznej francuskiej prowincji, a zarazem sposób organizacji i funkcjonowania ośrodka handlowego o dużym, międzynarodowym znaczeniu.

Tekst pod tytułem zdradza, że rycina została dedykowana Intendentowi Langwedocji – Jeanowi Emanuelowi Guignard, wicehrabiemu Saint Priest, królewskiemu urzędnikowi, sprawującemu wówczas władzę w prowincji.

O twórcach tej pracy wiadomo niewiele. Wyjątkowo tajemniczą wydaje się postać Françoisa Clérica (1661–1740), autora rysunku, którego nazwisko pojawia się na nielicznych,  panoramicznych widokach francuskich miast, np. Lyonu z początku XVIII wieku. Podobnie lakoniczne informacje dotyczą rytownika i wydawcy Clauda-Antoina Littreta de Montigny (ur. w 1735 w Paryżu, zm. w 1775 w Rouen), właściciela pracowni w 5 dzielnicy Paryża na ulicy Vieille Bouclerie (obecnie rue de la Harpe), przy moście Saint Michel. Prace Litretta spotykane w kolekcjach muzealnych i prywatnych cieszą się dziś uznaniem, tak też musiało być dawniej, ponieważ grafikę Vue de la Foire de Beaucaire można było zakupić u królewskiego rytownika Louisa-Simona Lempereura czy Pierre’a Françoisa Basana, znanego sprzedawcy rycin, wydawcy Słownika rytowników z 1767 roku.

Inne odbitki tej pracy znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum w Beaucaire oraz w Musée d’art et d’Histoire Ville de Genève.

Oprac. Małgorzata Osobińska

Literatura:

Contestin M., Beaucaire de la Foire de la Madeleine vers 1730. L’éclosion de la prospérité, w: http://provence-historique.mmsh.univ-aix.fr/Pdf/PH-1989-39-157_03.pdf.

Encyklopedyja Powszechna, t. 3, Warszawa 1860, s. 3–4. 

L’Année littéraire, ou Suite des letters sur quelques écrits de ce temps, t. 5, Paris, Anée 1761, s. 335–336.                                                                                                                                                           

555ème Anniversaire de la Foire de la Madeleine 1464–2014, katalog, Musée Auguste Jacquet, Jardins du Château, Beaucaire 2014.