Płyta żeliwna przedstawiająca personifikację Unii Lubelskiej

Tablica żeliwna stanowi kompozycję wpisaną w kształt zbliżony do kwadratu (114 x 112 cm)

Płyta żeliwna przedstawiająca personifikację Unii Lubelskiej jest trochę zapomnianym, lecz bardzo ciekawym obiektem związanym z tradycjami odlewniczymi regionu. 

Odlew przedstawia postacie dwóch kobiet będące symbolicznymi personifikacjami Polonii (wizerunek po lewej stronie, postać z koroną na głowie) oraz Litwy (po prawej stronie, postać z mitrą książęcą). Ubrane są w subtelnie udrapowane szaty charakterystyczne dla mody antycznej. U ich stóp przedstawiono dwie tarcze herbowe: z Orłem Polski i Pogonią Litewską. Tło kompozycji jest jednolite, całość zaś zamknięta jest żeliwnym obramowaniem w formie stylizowanej listwy.

Kielecka tablica jest próbnym odlewem płaskorzeźby, wykonanym w 1826 roku w odlewni żeliwa dawnej Huty Miedzi i Ołowiu w Białogonie pod Kielcami. Autorem płaskorzeźby był Paweł Maliński, Czech z pochodzenia, który przybył do Warszawy w 1816 roku i został profesorem na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego. Obiekt jest tablicą pamiątkową, mającą upamiętniać akt unii zawartej w 1569 roku w Lublinie (zwanej odtąd Unią Lubelską) między Koroną Królestwa Polskiego i Wielkim Księstwem Litewskim, w wyniku której powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów (1569–1795). Płaskorzeźba przeznaczona była do pomnika w Lublinie, którego inicjatorem był Stanisław Staszic, a autorem projektu – znany bibliograf i historyk Feliks Bentkowski.  Pierwszy odlew białogoński był nieudany, o czym świadczą widoczne usterki technologiczne występujące na całej powierzchni tablicy, szczególnie w partiach tła. Właściwy odlew wmontowano w podstawę pomnika, odsłoniętego 26 sierpnia 1826 roku przy placu Litewskim w Lublinie. Żeliwny pomnik, wykonany w całości w zakładach białogońskich w formie 13-metrowego obelisku, ustawiono na kopcu.
Podczas ostatniej renowacji płyta została częściowo pozłocona.
Do lat 40. XX wieku kielecka tablica znajdowała się na terenie zakładu w Białogonie, po czym została przekazana do Muzeum Świętokrzyskiego i wmurowana w obecne miejsce[1].

W roku 2019 płyta poddana została kolejnej już konserwacji – usunięto luźne nawarstwienia korozji i słabo przylegającą farbę. Powierzchnię zabezpieczono inhibitorem korozji i pomalowano farbą antykorozyjną.

Płyta żeliwna jest pod opieką muzeum, jednak nie jest elementem kolekcji muzealnej, ponieważ jest trwale związana z zabytkową kamienicą – prace konserwatorskie prowadzone były za zgodą i pod nadzorem Świętokrzyskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Bibliografia:

https://culture.pl/pl/tworca/pawel-malinski, (dostęp: 25.08.2019).

Jeżewska E., Wizerunki Stanisława Staszica w sztuce, „Studia Muzealno-Historyczne” 2013, t. 5, s. 239.

Misztal M., Dokumentacja prac konserwatorskich i restauratorskich . Płyta żeliwna wmurowana w ścianę kamienicy ul. Rynek 3/5 w Kielcach, Kielce 2019, [maszynopis].

http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/pomniki-lubelskie-pomnik-unii-lubelskiej, (dostęp: 20.08.2019).

Zabytki kamienne i metalowe, ich niszczenie i konserwacja profilaktyczna, red. W.  Domasłowski, Toruń 2011.

[1] Informacje przekazał  Bogusław Paprocki, który uzyskał je od Janusza Kuczyńskiego.