List Kraszewskiego do Sienkiewicza

List Józefa Ignacego Kraszewskiego do Henryka Sienkiewicza
Józef Ignacy Kraszewski (1812–1887)
Drezno, 26 marca 1879
rękopis, papier

W zbiorach Pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku znajduje się niewielki, lecz cenny, zespół korespondencji pisanej do noblisty. Liczy on dwadzieścia listów, dwie karty pocztowe i jeden telegram. Poruszana w nich tematyka często odnosi się do kwestii ważnych z punktu widzenia polskiej historii, kultury i edukacji. Wśród nadawców odnaleźć można znanych literatów, społeczników, naukowców i polityków, a także przyjaciół i członków rodziny pisarza.

Zdecydowana większość korespondencji zamyka się w przedziale czasowym pomiędzy 1900 a 1916 rokiem, ale jeden list pochodzi z okresu znacznie wcześniejszego. Napisał go Józef Ignacy Kraszewski w 1879 roku, a więc w czasie, gdy autor Humoresek z teki Worszyłły był wciąż młodym literatem.

Kraszewski, którego z racji licznych zainteresowań i uprawianych dyscyplin, określić  można człowiekiem renesansu, był dla Sienkiewicza wielkim autorytetem i przede wszystkim znacznie bardziej doświadczonym pisarzem. Jako autor zasłynął największą liczbą wydanych książek i wierszy w historii literatury polskiej.

Pierwszy, pośredni kontakt Sienkiewicza z „Feniksem polskim” – jak nazywali Kraszewskiego współcześni, miał miejsce w 1871 roku. Przyjaciel przyszłego noblisty, Konrad Dobrski, wysłał wówczas Kraszewskiemu do recenzji – i jako propozycję wydawniczą – pierwszą powieść Sienkiewicza pt. Na marne. Odpowiedź, która nadeszła w tej sprawie z Drezna, była dla Litwosa niezwykle budująca: „Powieść »Na marne« pisana jest wybornie. Rzadko pierwsza praca jest tak dojrzałą”. Niestety, ze względu na sprzedaż swojej drukarni, Kraszewski nie został ostatecznie jej wydawcą. Wyrażony przez niego osąd, dodał jednak początkującemu literatowi pewności siebie. Tymczasem Na marne zaczęła ukazywać się rok później na łamach periodyku „Wieniec”.

Krótki list do Sienkiewicza zawiera słowa wdzięczności za pośrednictwo pisarza w przesłaniu „pucharu Brodzkiego”, tj. marmurowego popiersia Kraszewskiego, wykonanego przez Wiktora Łodzię Brodzkiego i stanowiącego prezent z okazji jubileuszu 50-lecia pracy:

Śpieszę złożyć JW. Panu najszczersze dzięki za łaskawe pośrednictwo (…). Jak drogą dla mnie i dla rodziny zyskałem pamiątkę, tego żadnem słowem nie wypowiem. Przejęty jestem najwyższą wdzięcznością dla łaskawych ofiarodawców (…).

Brodzki wykonał łącznie dwa popiersia pisarza, ten zaś zrewanżował się rzeźbiarzowi, dedykując mu dwie powieści historyczne.

Tymczasem, w 1882 roku, objąwszy redakcję „Słowa”, Sienkiewicz zaprosił Kraszewskiego do współpracy, dzięki czemu w dzienniku tym ukazało się kilka jego utworów. Dobrych relacji obu pisarzy nie zepsuła nawet surowa recenzja Ogniem i mieczem, zamieszczona przez Kraszewskiego w „Kłosach”. Autor Trylogii napisał ponadto w jego obronie artykuł, gdy w 1884 roku, w Lipsku, toczył się przeciwko Kraszewskiemu proces polityczny przed Najwyższym Trybunałem Niemieckim. Sienkiewicz wysłał tekst artykułu Julianowi Ochorowiczowi do Paryża, z prośbą o jego przetłumaczenie i publikację pod pseudonimem w tamtejszej prasie.

W 1887 roku, po śmierci Kraszewskiego, pisarz został wybrany na jego miejsce honorowym prezesem Międzynarodowego Towarzystwa Literackiego i Artystycznego na kongresie w Madrycie.

W zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie zachowały się cztery listy Sienkiewicza do Kraszewskiego z lat 1881–1882. Wszystkie dotyczą kwestii literackich i wydawniczych.

Opracowanie: Łukasz Wojtczak

Bibliografia:

Danek W., Kraszewski Józef Ignacy (1812–1887), w: Polski słownik biograficzny, t. 15, Wrocław 1970, s. 221–229.

Korpała J., Dzieje pierwszej powieści Henryka Sienkiewicza, „Ruch Literacki” 1928, nr 4, s. 108–111.

Krzyżanowski J., Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa 2012.

Kraszewski J. I., Listy J. I. Kraszewskiego. O. Didon – Les Allemands – H. Sienkiewicza „Ogniem i mieczem”, „Kłosy” 1884, nr 981, s. 244–245.

Sienkiewicz H., Listy, t. 3, cz. 1–2, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa 2007.