Obszar koncentrujący

Obszar koncentrujący
1976–1977,
akryl, deska,
70,3 x 70,3,
sygn. na odwrocie i opis autorski: JAN / BER / DYSZ / AK ...,
zakup 1978,
MNKi/W/14

Jan Berdyszak (1934–2014) studiował rzeźbę u Bazylego Wojtowicza w PWSSP w Poznaniu (dyplom obronił w 1958 roku). Tworzył liczne rysunki (szkicowniki), prace graficzne i gipsoryty. Wykładowca, eseista. Interesował się filozofią średniowieczną i dalekowschodnią. W 1962 porzucił tradycyjny blejtram, w 1965 wykonał pierwszy obraz z przebiciem na wylot, w latach 70. aranżował wielkie widowiska masowe z użyciem światła. Przez lata utrzymywał ścisłe związki z teatrem (także lalkowym i operowym), był  twórcą warsztatów plastyczno-teatralnych (ruch teatrów poszukujących). Doceniany za granicą, autor przestrzennych, przezroczystych kompozycji ze szkła. W 1975 roku przebywał na stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku.

Charakterystyczna praca z już klasycznego okresu twórczości autora, mocno osadzona w awangardowych poszukiwaniach artystów na całym świecie, na pograniczu minimal-artu i sztuki konceptualnej. Mimo mocnej podbudowy filozoficznej, którą zawsze opatrywał swoje prace, Berdyszak zdołał wypracować indywidualny styl wyrazu artystycznego – bardzo staranna forma w połączeniu z doskonale dobraną barwą (duży talent kolorystyczny autora), co nie jest częste, jeśli chodzi o sztukę tak jawnie akcentującą konceptualne przesłanie: „Prawda, która się jawi bez miejsc pustych albo w której takich nie odnajdujemy – nie warta jest zainteresowania. (...) Braki – wycięcia w obrazach muszę obdarzyć analogicznie treścią fundamentalną, a nie tylko plastyczną. Marzę o przedmiotach zupełnie niezłożonych, a właściwie o miejscach po przedmiotach jako konstrukcji plastycznej. (...) To nie o gry z przestrzenią mi chodzi – tylko, aby przestrzeń wprząść do wypowiadania się i do samomówienia. (...) Tylko kontekst pustki może ujawnić wartości pełne, zarówno w sztuce, jak i w życiu, tak jak bezsensowność wyłania sensy. (...) Może do najważniejszych zadań sztuki obecnie należy wyznaczanie i obrona miejsca pustego dla mentalnej inicjatywy indywiduum ludzkiego”.

Wystawy:

Galeria Stała MNKi od 2019; Najcenniejsze zakupy, dary i znaleziska Muzeum Narodowego w Kielcach 1979–1983, MNKi 1983/1984; Współczesne malarstwo polskie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach, MNKi 1998/1999.

Opracowanie:

Iwona Rajkowska

Bibliografia:

Oborny A., Kronika muzealna 1978, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 1982, t. 12, s. 408.

Rajkowska I., Współczesne malarstwo polskie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach / The Polish Contemporary Painting at the National Museum in Kielce, Kielce 2007, poz. kat. 74, s. 166–167.

Wierzchowska W., Jan Berdyszak, „Projekt” 1972, nr 6, s. 21–22.