Zabawa taneczna w Closerie des lilas

                                                                                                                                                   
Charles Vernier (1813–1892) – malarz
Claude Regnier (czynny ok. 1840–1866) – litograf
Joseph Bettannier (1817–1877) – litograf
Antony Morlon (czynny ok. 1868–1905) – litograf
Closerie des lilas, Paryż, 1860–1866
Becquet frères – drukarnia
Maison Martiet-Hautecoeur Frères – wydawnictwo
litografia barwna, papierowym.
39,7 x 53 cm

Tematem ryciny jest zabawa taneczna, jedna z tych, które w połowie XIX wieku odbywały się w paryskiej sali balowej o nazwie Closerie des lilas (Ogród bzowy).

Closerie des lilas to miejsce rozrywki usytuowane przy Avenue L’Observatoire w 5. dzielnicy Paryża. Otwarto je w 1847 roku z inicjatywy Françoisa Bulliera (1796–1869), dyrektora Bal de la Grand-Chaumière czy Le Bal du Prado. Bullier zakupił działkę nieopodal Ogrodu Luksemburskiego i kazał ją obsadzić tysiącem krzewów bzu. Nazwa miejsca miała nawiązywać zarówno do otaczającej roślinności, jak i do popularnej wówczas sztuki teatralnej Frédérica Souliégo – La Closerie des Genêts. W centrum ogrodu znalazł się pawilon, w którym trzy razy w tygodniu odbywały się zabawy taneczne. Ponadto, mieściła się tu kawiarnia, oferowano grę w bilard, kręgle, strzelanie z łuku, z pistoletu oraz huśtawki i inne rozrywki na świeżym powietrzu.

Bullier sukcesywnie powiększał salę i w 1850 roku, zauroczony sztuką islamu oraz wnętrzami Alhambry, zmienił jej wystrój, wprowadzając charakterystyczne wielolistne łuki, lampy gazowe, szklane, kwieciste i kolorowe żyrandole. Od 1859 roku Closerie znane było przede wszystkim jako Bal Bullier, czyli sala taneczna otwarta w niedziele, poniedziałki i czwartki, gdzie królował „piekielny” kankan. Z czasem renoma tego miejsca podupadała i, jak żartobliwie podają współczesne przewodniki po Paryżu, ogród ten odwiedzali już tylko studenci medycyny oraz „panie określonej profesji”. Ostatecznie zamknięto je w 1940 roku, a pod nazwą Closerie des lilas do dzisiaj funkcjonuje kawiarnia, zlokalizowana po przeciwnej stronie, przy Boulvard du Montparnasse.

Bal Bullier

Rysunek do grafiki przygotował Charles Vernier (1813–1892), ilustrator, karykaturzysta, komentator życia społecznego i politycznego, współpracujący m.in. ze słynnym satyrycznym pismem „Le Charivari”. Wykonywał on m.in. cykle Actualités (Aktualności) Les bals publics (Bale publiczne), Le peuple de Paris (Ludność Paryża), Les soirées parisiennes (Wieczory paryskie).

W prezentowanej pracy artysta przedstawił, w nieco ironizującym tonie, dwie pary podskakujące z wigorem w rytmie polki, która w 1844 roku dotarła do Francji
i owładnęła Paryżan. Mówiło się nawet o zjawisku polkomanii, której Vernier poświęcił cykl ilustracji. W drugiej połowie wieku gorączkę taką wywoływał już kankan.

Warto dodać, że rycina została wykonana w technice litografii barwnej (chromolitografii), wynalezionej w 1837 roku, w której poszczególne grupy kolorów odbijano z innego kamienia litograficznego. Zdarzało się, że w pracach rozbudowanych kolorystycznie wykorzystywano nawet do 40 matryc. Wymagało to czasu i zaangażowania innych litografów. W tym przypadku grafikę współtworzyli: Claude Regnier, Joseph Bettannier i Antony Morlon.

Pod względem technicznym litografie barwne często stoją na bardzo wysokim poziomie, a ilość tonów, którą artyści potrafili uzyskać, jest porównywalna z efektami spotykanymi w pracach malarskich.

Opracowała Małgorzata Osobińska

Literatura:

Delvau A., Cythères parisiennes. Historie anecdotique des bals de Paris, Paryż 1863.

Jurkiewicz A., Podręcznik metod grafiki artystycznej, Warszawa 1975.

Paris by Gaslight. Being a complete Description of the Amusements &c., illustrative of Life in the French Metropolis, Londyn 1867.