Róże

Olga Boznańska (1865–1940)
1907,
olej, tektura,
24 x 42 cm,
MNKi/M/329

„Czym jest nazwa? To, co zwiemy różą,
pod inną nazwą równie by pachniało”
William Szekspir, Romeo i Julia

Róże są kwiatami pełni lata, uwodzą zapachem, różnorodnością barw i delikatnością płatków. Pąki róż i kwiaty w pełni rozkwitu są równie piękne.

Olga Boznańska znana jest przede wszystkim jako malarka portretów psychologicznych, ale w jej twórczości pojawiały się również inne tematy, do których między innymi należały kwiaty. Początkowo były one nieodzownym atrybutem jej portretów kobiecych, potem jako martwe natury nawiązywały do wzorów malarstwa dawnego. Spośród wszystkich kwiatów Boznańska najbardziej lubiła róże, szczególnie złote i żółte, ale na jej obrazach pojawiają się również białe i różowe kwiaty.
W przestrzeni pracowni cieszyła oczy ich urodą, zachwycała się zapachem, ale zaczynała malować dopiero wtedy, gdy traciły już jędrność, zaczynały delikatnie pochylać się ku dołowi i opadały z nich pierwsze płatki. Artystkę fascynował spektakl przemijania, powolna przemiana kwiatów, ich utrata majestatu.

W zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach znajduje się niewielkich rozmiarów obraz Boznańskiej, ukazujący jasno i ciemnoróżowe róże, stojące w niskim, jasnym wazonie w bliżej nieokreślonej, płytkiej przestrzeni. Blisko ramy obrazu widać niegdyś bujne i „pyszne” lecz nadwątlone już przez upływ czasu kwiaty, od lewej strony cztery jasnoróżowe, z prawej trzy lub cztery ciemnoróżowe. Skupione jeden obok drugiego tworzą formę „rzeźbiarskiego reliefu”, wydobytego barwnie z szaro-zielonego tła, ujętego po bokach w ciemniejsze pasy. Przy podstawie wazonu leżą pojedyncze opadłe już płatki.

Do innych znanych przedstawień róż namalowanych przez Olgę Boznańską należą obrazy znajdujące się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie: Złote róże (1996) i Róże (1900). Tam również przechowywana jest fotografia, na której artystka maluje róże.

Olga Boznańska urodziła się w Krakowie w roku 1865, zmarła w 1940 w Paryżu. Pierwszą nauczycielką rysunku była jej matka Eugenia Mondan. Następnie pobierała lekcje u Jacka Wojciecha Siedleckiego i Kazimierza Pochwalskiego, uczestniczyła także w Wyższych Kursach Artystycznych dla Kobiet Adriana Baranieckiego. Studiowała później w Monachium u Karla Kricherdorfa i Wilhelma Dürra. Tam też założyła własną pracownię. Malowała martwe natury, pejzaże miejskie, sceny rodzajowe, jednak największą część jej twórczości stanowiły portrety, w tym portrety zadumanych, jakby nazbyt dorosłych dzieci. W Monachium Boznańska pracowała również jako pedagog w prywatnej szkole malarstwa Theodora Humla. Podróżowała wielokrotnie do Francji i Szwajcarii, co roku przyjeżdżała do rodzinnego Krakowa. Debiutowała w roku 1886 podczas wystawy Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Później regularnie uczestniczyła w wystawach na terenie Polski i poza jej granicami. Od 1898 roku mieszkała w Paryżu, gdzie pełniła rolę jednej z czołowych postaci polskiego życia artystycznego. Szybko zdobyła sławę, grono klientów i uczniów. Jej prace pokazywane były na licznych wystawach, zdobywała nagrody w konkursach. Olga Boznańska była laureatką wielu prestiżowych nagród, w tym francuskiej Legii Honorowej i Orderu Polonia Restituta. Pozostawiła po sobie ponad 1200 płócien, pasteli i szkiców, których większość trafiła do prywatnych kolekcji na całym świecie. Kilkanaście jej prac można zobaczyć w Muzeum Narodowym w Warszawie i Krakowie, a sześć w Muzeum Narodowym w Kielcach: Wnętrze pracowni z modelką (przed 1891), Amazonka. Portret Izy Boznańskiej (1891), Róże (1907), Martwa natura z budzikiem (ok. 1912), Portret panny Haliny (1925), Portret Włodzimiery Lipońskiej. Pani z pieskiem (1931).

Fot.: Olga Boznańska w pracowni w domu rodzinnym w Krakowie, ul. Wolska 21, ok. 1920, Muzeum Narodowe w Warszawie

Opracowała: dr Anna Myślińska