Denar Oktawiana Augusta ze skarbu z Połańca

Denar Oktawiana Augusta ze skarbu z Połańca, pow. staszowski 
Miejsce odkrycia: Połaniec, pow. staszowski
Mennica: Lugdunum
Surowiec, technika: srebro, bicie stemplem
Waga: 3,654 g
Nr inw.: MNKi/A/2353/144

Denar o nr inw. MNKi/A/2353/144 został wybity w mennicy Lugdunum i przedstawia na awersie zwrócone w prawo popiersie Oktawiana Augusta w wieńcu laurowym. W okolicy jego szyi znajduje się wyraźny punch mark, a całość otoczona jest widoczną niemal w całości legendą otokową: CAESAR AVGVST [VS DIVI F PATER PA]TRIAE. Na rewersie znajdują się dwaj wnukowie cesarza Gajusz i Lucjusz odziani w togi, stojący na wprost przy tarczach i włóczniach, między którymi znajdują się przybory liturgiczne (simpulum i lituus), wokół napis [C L CAESARES AVGVST]I F COS DESIG PRINC IVV[ENT].  

Moneta stanowi część, znajdującego się w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach niezwykle cennego pod względem historycznym, depozytu 147 srebrnych denarów rzymskich odkrytych przypadkowo 9 listopada 1968 roku. Skarb został znaleziony przez dwóch mieszkańców Połańca, pracujących przy umacnianiu wału przeciwpowodziowego zlokalizowanego około 100 m na północ od brzegu rzeki Wschodniej, w miejscu zwanym „Folwarkiem”. Według przekazu szczęśliwych znalazców monety znajdowały się na głębokości około 70–80 cm w glinianym naczyniu, które zostało rozbite podczas odkrycia.

Dzięki szybkiej akcji pracowników Działu Archeologicznego Muzeum Świętokrzyskiego w Kielcach numizmaty zostały zabezpieczone i po dzień dzisiejszy należą do jednych z najcenniejszych eksponatów Muzeum Narodowego w Kielcach. 

Skarb z Połańca jest unikatowym znaleziskiem obrazującym historię rzymskiego denara począwszy od pierwszych anonimowych serii, poprzez emisje poszczególnych triumwirów monetarnych z II i I w. przed Chr., a także z czasów Juliusza Cezara i Marka Antoniusza, kończąc na monetach cezara Augusta z wizerunkiem Gajusza i Lucjusza na rewersie, które wybite zostały na przełomie er.

Wszystkie 147 monet zostało szczegółowo opracowanych przez prof. Andrzeja Kunisza, a wyniki opublikowane na łamach „Rocznika Muzeum Świętokrzyskiego”. 

Punch mark – niewielkich rozmiarów wtórny stempel występujący przede wszystkim na srebrnych denarach rzymskich. Znaczenie i cel oznaczania gotowych monet różnymi znakami nie jest dostatecznie wyjaśniony. Na numizmatach z Połańca punch mark stwierdzono na 51 z 147 egzemplarzach przechowywanych w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach. 

Oprac. Beata Polit

Literatura:

Kunisz A., Skarb rzymskich denarów z czasów Republiki i cesarza Augusta odkryty w Połańcu, pow. Staszów, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” 1970, t. 6, s. 103–159.