MF 7

MF 7
Antoni Starczewski
1972
linoryt, papier
40 x 40 cm
sygn. oł. pod
ryc. l.: MF 7, śr.: 6/50,
p.: A. Starczewski 1972
MNKi/GR/2184
zakup, 1982

Linoryt MF 7 należy do wczesnych realizacji graficznych łódzkiego artysty – Antoniego Starczewskiego (1924–2000), działającego również w obszarze rzeźby, ceramiki, tkaniny artystycznej.

Starczewski, który w 1951 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Łodzi pod kierunkiem m.in. Władysława Strzemińskiego, początkowo znany był jako rzeźbiarz współpracujący z architektami w dziedzinie dekoracji wnętrz. Stopniowo jednak rozszerzał obszar zainteresowań, realizując swoje koncepcje z wykorzystaniem innych mediów – tkaniny (od końca lat 50.) oraz grafiki (od 1963 roku).

Na pytanie, która z uprawianych dyscyplin miała dla niego znaczenie wiodące, artysta odpowiedział w 1973 roku na łamach czasopisma „Projekt”:

„Znaczenie wiodące miała niewątpliwie rzeźba, która nasunęła mi pomysły tkackie. Te [realizacje tkackie] wpłynęły z kolei na rzeźbę i grafikę. Obecnie moim działaniem wyjściowym […] jest grafika, jako najszybszy sposób zapisu”.

Dla Starczewskiego poszczególne dziedziny sztuki były nie tylko odmiennymi formami wypowiedzi artystycznej, ale również źródłem inspiracji, które mógł wzajemnie transponować.

„Architektura dostarczyła mi pomysłu budowy formy przez dokładanie, jak to ma miejsce w murowaniu. W 1963 roku bazując na własnym profilowaniu cegły, opracowałem swój pierwszy alfabet elementów rzeźbiarskich. W latach 1965–1973 idee alfabetu przeniosłem również na inne dziedziny”.

W pracach graficznych z lat 70. Antoni Starczewski podjął zagadnienie niepowtarzalności tej samej formy-znaku w nieskończonym jej powielaniu. W tym celu powrócił do struktur reliefowych (płaskorzeźb) opartych na opracowanym alfabecie elementów rzeźbiarskich i wybrał do swych kompozycji linorytowych kształt, który sam przyrównywał do ziaren ryżu. Zmieniając układy z pozoru identycznych owalnych form, nadając im różne rytmy, zmieniając kierunki liniowe, dynamizując bądź uspokajając relacje między ciągami „ziaren”, za każdym razem uzyskiwał inny efekt kompozycji. I choć ówczesne prace łączono z kręgiem sztuki wizualistycznej, nie chodziło tu o prawa optyki. Artysta analizował odbiór przez człowieka pojęcia przeciwstawień: reguła – przypadek, podobieństwo – odkształcenie, oraz cykliczności. Pojęć, które rządzą umysłem człowieka i prawami naturalnymi.

W kolejnych cyklach artysta wyrażał tę samą ideę różnorodności w pozornej jedności kształtów za pomocą alfabetu form opartych na kształcie liści drzew oraz liter.

Twórczość graficzna Antoniego Starczewskiego cieszyła się uznaniem i przyniosła artyście wiele nagród na forum międzynarodowym, m.in. na prestiżowym Biennale Grafiki w Tokio (1972, 1979 Grand Prix), Biennale Grafiki we Florencji (1972), Międzynarodowym Biennale Grafiki w Krakowie (1976, 1980, 1984), Brytyjskim Międzynarodowym Biennale Grafiki w Bradford (1979).

Oprac. Małgorzata Osobińska

Bibliografia

Antoni Starczewski [kat. wystawy], Łódź 1974.

Antoni Starczewski rozmawia z redakcją, „Projekt” 1973, t. 18, nr 6 (97), s. 8–13.

Antoni Starczewski. Transpozycje, red. M. Kowalewska, G. Musiał, Łódź 2020 [wersja cyfrowa].