Adama Półtawskiego exlibrisy w drzeworytach 1942-1944

Adama Półtawskiego exlibrisy w drzeworytach 1942–1944
z klocków oryginalnych dziś w części nieistniejących odbite i tekstem oraz
wykazem wszystkich exlibrisów tegoż autora przez Tadeusza Lesznera
opatrzone a wydane sumptem Koła Miłośników Pięknej Książki, T. Leszner,
Warszawa 1948 MNKi/MBM/RZ 164

Niniejsza publikacja została zakupiona w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku przez Muzeum Świętokrzyskie (obecnie Muzeum Narodowe) od Adama Półtawskiego (1881–1952), znakomitego artysty grafika i typografa tworzącego w dwudziestym wieku. Projektował ekslibrisy, sygnety drukarskie, opracowywał okładki i układy graficzne. Ekslibrisy artysty charakteryzują się precyzją, wspaniałą techniką wymagającą dużego nakładu sił i czasu. Największym jego dziełem jest polska czcionka nazwana antykwą Półtawskiego lub antykwą polską.

Dorobek w dziedzinie ekslibrisu liczy przeszło trzydzieści znaków książkowych wykonanych w technikach: drzeworytu, miedziorytu, akwaforty i litografii w latach 1907–1952. 

Druk w opracowaniu graficznym twórcy składano jego antykwą i tłoczono w kieleckiej drukarni „Jedność”, w której pracował jako kierownik techniczny i graficzny w latach 1945–1949. 

Autorem tekstu opisującego twórczość Półtawskiego jest Tadeusz Leszner (1895–1967) z zawodu prawnik, z zamiłowania kolekcjoner ekslibrisów, bibliolog.

Publikację „na prawach rękopisu” wydrukowano w 42 egzemplarzach, z czego 27 to egzemplarze imienne. Do wydawnictwa załączono sześć ekslibrisów wykonanych techniką drzeworytu, odbitych w latach 1942–1944 w Szkole Przemysłu Graficznego w Warszawie, gdzie Półtawski wykładał oraz prowadził Doświadczalną Pracownię Graficzną. 

W tło grafiki wkomponowane są gmerki, czyli oznaczenia autorskie w postaci monogramu. 

Warto zwrócić uwagę na oryginalne podpisy artysty wykonane ołówkiem.

Właścicielami przedstawionych ekslibrisów są m.in. autorzy Tadeusz Leszner i Adam Półtawski. 

Rodzina ziemiańska Kowerskich zamieszkiwała w Przyłęczku, położonym w województwie świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim, w gminie Wodzisław do 1945 roku. 

W czasie okupacji hitlerowskiej Wojciech i Jadwiga Kowerscy działali w podziemnych organizacjach. Pod koniec wojny w majątku kwaterował 2. Pułk Piechoty Legionów z kpt. Eugeniuszem Kaszyńskim „Nurt”.

Bronisław S. Szczepski (ur. 1902) założyciel przedsiębiorstwa handlu maszynami dla przemysłu graficznego „Interprint”. W 1950 roku w związku z cofnięciem koncesji prywatnym przedsiębiorcom musiał zamknąć zakład. Próba nielegalnego wyjazdu z Polski w 1951 roku, połączona z porwaniem samolotu, skończyła się dla niego wyrokiem sądowym. 

Oprac. Bogusława Skrzypczak

Bibliografia

Grońska M., Ekslibrisy. Wiadomości zebrane dla kolekcjonerów, Warszawa 1992.

Kędracki J., Odkrywamy Świętokrzyskie, https://kielce.wyborcza.pl/kielce/7,47262,2635999.

Radecki D., Próba porwania samolotu LOT do Szwecji. Czy była to prowokacja UB? Zagadka z 1951 roku, https://dziennikbaltycki.pl/proba-porwania-samolotu-lot-do-szwecji-czy-byla-to-prowokacja-ub-zagadka-z-1951-roku/ar/3711172.

Suma T., Ekslibris polski, www.ekslibrispolski.pl.