Odezwa do członków Koła Polskiego w Wiedniu

Odezwa do członków Koła Polskiego w Wiedniu
1916
maszynopis, papier
wys. 36, szer. 25,5 cm
MNKi/S/665

W chwili wybuchu I wojny światowej Henryk Sienkiewicz przebywał wraz z rodziną w swojej letniej rezydencji w Oblęgorku. Położenie miejsca w bezpośrednim zasięgu działań wojennych spowodowało, że pisarz zdecydował się jak najszybciej je opuścić. Rodzina na kilka tygodni udała się do Krakowa, a we wrześniu 1914 roku Sienkiewiczowie ruszyli w kierunku Wiednia. Noblista doskonale znał to miasto, bywał w nim wielokrotnie, przede wszystkim w górskich uzdrowiskach. Mieszkali tam znani mu artyści: zaprzyjaźniony malarz Kazimierz Pochwalski – twórca jego najlepszych portretów, a także rzeźbiarz Stanisław Lewandowski. Pisarz bez trudu podjął więc decyzję o wyjeździe do Austrii. Tam otrzymał informację o istnieniu odezwy skierowanej do członków Koła Polskiego w Wiedniu – rzekomo przez niego podpisanej. Treść dokumentu, krytyczna wobec polityki państw centralnych, stanowiła odpowiedź na wcześniejszą odezwę Koła Polskiego z 16 sierpnia 1914 roku, wzywającą Polaków do walki po stronie Austrii. Sienkiewicz w liście z 6 listopada 1914 roku informował Zdzisława Morawskiego o istnieniu odezwy, zaprzeczając jednocześnie, jakoby był jej autorem. Niestety, zamieszanie z nią związane zmusiło Sienkiewicza do opuszczenia Austrii. Dokument narażał autora Trylogii na poważne konsekwencje ze strony władz. Pojawiły się nawet plotki o jego aresztowaniu. Na maszynopisie odezwy błędnie podany jest rok 1916. 

Ostatecznie pisarz i jego najbliżsi trafili do neutralnej Szwajcarii – najpierw do Lozanny, a następnie do Vevey. W tym czasie w Szwajcarii przebywało wielu wybitnych Polaków, niektórych noblista znał osobiście, z innymi wcześniej współpracował. Do tej grupy zaliczał się mecenas Antoni Osuchowski – przyjaciel Sienkiewicza, z którym wspólnie działali w ramach Polskiej Macierzy Szkolnej. Na terenie całej Szwajcarii Polacy dość powszechnie organizowali się w różnego rodzaju stowarzyszenia i komitety, które miały charakter polityczny lub charytatywny. Noblista, znany ze swej działalności społecznej, także nie pozostawał bierny na tym polu. Wspólnie z Ignacym Paderewskim zorganizował Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. 

Miasteczko Vevey w Szwajcarii stało się „ostatnią przystanią” Henryka Sienkiewicza. Pisarz zmarł 15 listopada 1916 roku.

Oprac. Marta Biegaj

Bibliografia

Kowalska-Lasek A., Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku. Katalog zbiorów, Kielce 2016.

Płygawko D., Sienkiewicz w Szwajcarii, Poznań 1986.