Celestyn

Nazwa minerału pochodzi od łacińskiego caelum – niebo, w nawiązaniu do pierwszego znalezionego okazu, który miał jasnoniebieską barwę. W rzeczywistości jego cechy są bardziej zróżnicowane. Spotykany jest w postaci bezbarwnych, mlecznych, białych, żółtych, pomarańczowych lub bladoniebieskich kryształów o pokroju słupkowym, tabliczkowym oraz drobnoziarnistych, zbitych, ziarnistych, blaszkowych i kulistych skupień. Tworzy pięknie wykształcone kryształy oraz duże szczotki krystaliczne.

Pod względem chemicznym jest to siarczan strontu (SrSO4), który stanowi główne źródło otrzymywania tego pierwiastka. Celestyn jest bardzo ceniony przez kolekcjonerów. Powstaje w wyniku procesów hydrotermalnych, najczęściej w osadach morskich. Często towarzyszy złożom siarki, gipsu, kalcytu, aragonitu i dolomitu. Zaprezentowane okazy muzealne, pochodzące z nieistniejącej już kopalni siarki w Machowie (obecnie dzielnica Tarnobrzega), zebrane zostały przez Jerzego Fijałkowskiego w 1988 roku. 

Celestyn Machów (Tarnobrzeg) 12 x 8 x 7 cm kolekcja: J. Fijałkowski, 1988 MNKi/Pf/2994

Celestyn Machów (Tarnobrzeg) 7 x 8 x 6 cm kolekcja: J. Fijałkowski, 1988 MNKi/Pf/2965

Należy jednak wspomnieć, że na zachodnim skraju Ponidzia, w miejscowości Czarkowy (powiat buski), eksploatowano celestyn, nie w tak pięknej formie jak zaprezentowane okazy, ale w zmineralizowanych celestynem wapieniach, w których jego zawartość wynosiła średnio ok. 20%. W latach 50. XX wieku, z tego największego znanego w kraju złoża strontu, pozyskano ok. 3000 ton rudy. 

W Czarkowach celestyn wydobywano przy dawnych kopalniach siarki, które funkcjonowały tu już w okresie I i II Rzeczpospolitej. Jest to szalenie interesujące miejsce. Kopalnia siarki w Czarkowach o nazwie „Opatrzność Boska” została założona przez właściciela miejscowości Joachima Morsztyna w latach 1795–1797. Na początku XIX wieku (przez ok. 20 lat) była prowadzona przez spółkę gwarecką, a od 1823 roku przez Radziwiłłów. Eksploatacja sięgała 23 m głębokości. Było to jedyne miejsce wydobycia siarki w Cesarstwie Rosyjskim, dlatego wzbudzało powszechne zainteresowanie. Kopalnię opisywano na łamach „Gazety Kieleckiej” oraz w periodykach branżowych i naukowych w całym kraju. W 1824 roku wizytę w Czarkowach złożył minister Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki. Wydobycie prowadzili tu również Rosjanie (1885–1902) i Austriacy (1915–1917). 

Dawna kopalnia siarki (wejście do sztolni) Czarkowy (pow. buski), fot. J. Fijałkowski, 1970, MNKi/Pf/1967

Dawna kopalnia celestynu, Czarkowy (pow. buski), fot. J. Fijałkowski, 1970, MNKi/Pf/1966

Celestyn uważany jest za kamień uzdrawiający, szczególnie dla pesymistów, daje dostęp do pokładów inspiracji i wyzwala intuicję. W tych trudnych czasach warto mieć go w swojej kolekcji.

Oprac. Paweł Król