Zwierz morski

Zwierz morski
Józef Piłat
Dębska Wola, 1962
wys. 12,5, szer. 37,5 gł. 7,5 cm
drewno, polichromia
MNKi/E/952

Józef Piłat był jednym z wybitniejszych polskich rzeźbiarzy ludowych. Artysta, który nie umiał czytać i pisać, dłutem potrafił wyczarować z klocków drewna syntetyczne rzeźby, o które zabiegali polscy i zagraniczni kolekcjonerzy. Przyjeżdżali oni do niewielkiej wsi Dębska Wola pod Kielcami samochodami, co w tamtych czasach – lata 50. i 60. XX wieku – wywoływało niemałą sensację.

Piłat w swojej twórczości najczęściej podejmował tematy religijne i właśnie one przyniosły mu też największą sławę. Mniej znane, ale równie ciekawe, są figury ukazujące ptaki oraz przeróżne stwory, które wyglądem nawiązują do prehistorycznych gadów. Inspiracją do powstania tej grupy rzeźb był atlas zwierząt, który Piłat zobaczył u wnuków. Wprawdzie artysta opisów nie mógł przeczytać, ale obrazki zrobiły na nim tak silne wrażenie, że postanowił podobne wystrugać w drewnie. Sam Piłat rzeźby te określał jako „robactwo odyjarne”. Jedną z takich prac jestZwierz morskiz 1962 roku. Postać gada o wydłużonej sylwetce zakończonej szpiczastym ogonem wykonana została z jednego kawałka drewna. Uwagę zwraca łeb zwierza z otwartą paszczą, z której wyrastają zęby pokryte białą farbą. Oczy nie zostały wyrzeźbione, ale zaznaczone dwoma metalowymi pineskami. Taki zabieg Piłat stosował dość często, gdyż uważał, że nie ma sensu tracić czasu na drobne szczegóły. Cała rzeźba pokryta jest drobnymi poziomymi nacięciami imitującymi łuski oraz brązową farbą olejną.

Józef Piłat

Urodził się w 1900 roku w Dębskiej Woli koło Morawicy. Zmarł w 1971 w domu opieki dla przewlekle chorych w Dobromyślu pod Kielcami. Był rolnikiem, ale zwykle zaniedbywał swoje obowiązki, gdyż najchętniej zajmował się rzeźbieniem. Nigdy nie nauczył się pisać i czytać, potrafił jedynie, i to z dużym trudem, napisać swoje nazwisko. Od około 1960 roku utrzymywał się prawie wyłącznie ze sprzedaży rzeźb. Od 1966 roku był stypendystą Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Oprac. Anna Latos-Paryska

Bibliografia

Erber B., Józef Piłat, Kielce 1972.