Cerkiew prawosławna w Kielcach

Cerkiew prawosławna w Kielcach
14 x 8,8 cm
MNKi/Ż/236

Pocztówka przedstawia cerkiew prawosławną pw. Wniebowstąpienia Pańskiego, która znajdowała się w miejscu obecnego skweru im. Stefana Żeromskiego. Budowla została wzniesiona w latach 1867–1870 na terenie dawnego placu kanoników krakowskich, niedaleko kieleckiej katedry. Projektantem był architekt Franciszek Ksawery Kowalski. 

Cerkiew miała nie tylko służyć mieszkańcom wyznającym prawosławie, ale i  być symbolem opanowania miasta przez Rosjan. Zamiarem budowniczych było, aby górowała nad miastem, a żadna inna budowla nie przesłaniała jej wspaniałości. W związku z tym wyburzono bramę krakowską, wznoszącą się nad dzisiejszą ulicą Jana Pawła II, a także usunięto hełmy z wież Dawnego Pałacu Biskupów Krakowskich.

Cerkiew została wyświęcona 21 maja 1870 roku. W 1885 roku wyniesiono ją do godności soboru, który miał pięć kopuł i mógł pomieścić blisko pół tysiąca wiernych.

Podczas I wojny światowej cerkiew uległa znacznemu zniszczeniu. W latach dwudziestych XX wieku budynek pełnił funkcję rzymskokatolickiego kościoła garnizonowego. Po jego przeniesieniu opuszczony sobór ulegał dalszej dewastacji. Wyburzono go w 1933 roku.

Stefan Żeromski mijał świątynię w drodze do gimnazjum, kiedy wynajmował pokój na stancji przy obecnym placu Wolności. Znajdowała się ona w sąsiedztwie Męskiego Gimnazjum Rządowego w Kielcach. Pisarz wspomina o niej w utworze Wybieg instynktu z 1920 roku: „Działo się, oczywiście, w starem mieście Kielcach, za czasów moskiewskiego w niem rozbijania się i panoszenia. Byliśmy, ósma klasa gimnazjalna, pilnowani i strzeżeni, jak gromadka dziatek, którą należy trzymać nie byle jak w ryzach, żeby sobie snać, jakiego kuku nie zadała. Po godzinie ósmej wieczorem nie wolno nam było pod żadnym pozorem wychodzić z domu i «znajdować się na ulicy». Wyjątek stanowiły eskapady nocne ze starym nauczycielem matematyki i fizyki, Gracjanem Czarneckim, «na gwiazdy», gdy, wyniósłszy na wzgórek obok cerkwi moskiewskiej jego własne lunety i przyrządy, zapalaliśmy się do astronomii”. 

Oprac. Magdalena Del

Bibliografia

Działowska E., Kieleckie cerkwie, http://ompio.pl/2022/02/kieleckie-cerkwie/ (dostęp: 3.10.2022). 

Żeromski S., Wybieg instynktu, w: tegoż, Elegie i inne pisma literackie i społeczne. Opowiadania, Warszawa 1928, s. 9–20. 

Guldon Z., Massalski A., Pęczalski K., Historia Kielc do roku 1945, Kielce 2000.