Portret damy w czarnym kapeluszu

Portret damy w czarnym kapeluszu
Maria Wodzińska (1819–1896)
1890–1896
olej, tektura
55 x 45,5 cm
MNKi/M/1896

Portret kobiety w średnim wieku ukazanej w popiersiu, w dużym, czarnym kapeluszu na głowie oraz czarnej sukni ze stójką i narzutce, na tle okna i partii zieleni. Postać przedstawiona jest na osi kompozycji, blisko ramy obrazu, zwrócona ¾ w prawo. Twarz szczupła, z wyrazem zamyślenia, widziana niemal z profilu, policzki gładkie, nos wąski, oczy szare, zwrócone ku dołowi, usta małe, zaciśnięte, zaróżowione. Włosy ciemnoblond, lekko falowane, upięte w kok na szczycie głowy, na nich kapelusz z ozdobnym otokiem, z tyłu z upiętym tiulem i piórami. Na wysokości ramienia modelki widać w tle fragment ramy okiennej w kolorze bejcowanego drewna, a głębiej drzewa pokryte wiosenną zielenią i niższe zarośla. Czy jest to rama okienna? A może rama okna powozu lub pociągu? Nie wiadomo. Fryzura anonimowej kobiety i jej strój odpowiadają okresowi secesji.

Maria Wodzińska była polską malarką amatorką 2. połowy XIX wieku. W jej twórczości dominowały portrety i pejzaże. W portretach stosowała najczęściej neutralne tła lub konwencjonalny sztafaż, koncentrowała uwagę na postaci modela. Na podstawie jej akwarelowego portretu Fryderyka Chopina wykonano w Dreźnie litografię, która jest jednym z najpopularniejszych wizerunków kompozytora. Portret damy w czarnym kapeluszu ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach jest pod tym względem inny, pokazuje modelkę w naturalnym otoczeniu, na tle widzianej fragmentarycznie ramy. Wizerunek został namalowany śmiałymi, dość grubymi pociągnięciami pędzla. Stonowana, chłodna kolorystyka podkreśla wyraz psychiczny modelki. Portret powstał pod koniec życia malarki, być może w Kłóbce (obecne wieś w województwie kujawsko-pomorskim).

Maria Wodzińska kopiowała również dzieła wielkich mistrzów, np. Madonnę ze szczygłem Rafaela (Muzeum Narodowe w Krakowie).

Maria Wodzińska herbu Jastrzębiec pochodziła z rodziny ziemiańskiej, była córką Wincentego Szymona Wodzińskiego, właściciela majątku Służewo i Sułkowo na Kujawach, i Teresy Wodzińskiej. Urodziła się 7 stycznia 1819 roku w Warszawie. Bracia Marii uczyli się przez rok na warszawskiej pensji Mikołaja Chopina, przez co między rodzinami nawiązała się wieloletnia przyjaźń. Po powstaniu listopadowym w latach 1833–1835 rodzina Wodzińskich przebywała w Genewie, gdzie Maria poznała wielu przedstawicieli świata kultury i sztuki. Była muzą Juliusza Słowackiego i niespełnioną miłością Fryderyka Chopina, z którym odnowiła znajomość w 1835 roku w Dreźnie. Pianistka i kompozytorka (komponowała m.in. walce w stylu chopinowskim). Uważana za jedną z najlepszych interpretatorów Chopina.

Dwukrotnie zamężna: w 1841 roku wyszła za hrabiego Józefa Skarbka, ale po siedmiu latach rozwiodła się z nim i poślubiła Władysława Orpiszewskiego, co było powodem zerwania kontaktów z rodziną. Z drugim mężem doczekali się syna Tadeusza Ludwika. Gdy u Władysława Orpiszewskiego pojawiły się objawy choroby płuc, małżonkowie przeprowadzili się do Włoch. Po śmierci męża w 1881 roku Maria wróciła z jego prochami do kraju i zamieszkała w Kłóbce u swojej siostrzenicy. Tam zmarła 7 grudnia 1896 roku.

Oprac. dr Anna Myślińska