Portret margrabiego Aleksandra Wielopolskiego

Florian Stanisław Cynk (1838–1912)
Europa, ok. 1876–1877
olej, płótno
sygnowany majuskułą l.d.: F CYNK
napis kursywą p.d.: Aleksander Margrabia Wielopolski. + 1877.
MNKi/M/1641

Portret starszego mężczyzny w surducie, siedzącego na fotelu, ukazanego 3/4 w prawo, do wysokości kolan, z lewą ręką wspartą łokciem na stole nakrytym wschodnim kobiercem oraz prawą wspartą na kolanie. Postać krępa, włosy siwe, twarz owalna, obrzmiała, z wyraźnymi bruzdami mimicznymi i siwymi bokobrodami, oczy szare, patrzące przed siebie. Surdut w kolorze czarnym, koszula biała, pod szyją zawiązany w kokardę ciemnostalowy krawat, czarne spodnie. Na ręce wspartej na kolanie złota obrączka na serdecznym palcu i sygnet z owalnym ametystem na palcu środkowym. Fotel z wysokim oparciem, pokryty czerwonym aksamitem, nabijany mosiężnymi gwoździami; elementy konstrukcji politurowane. W tle malowane w ugrach podziały naśladujące architekturę pałacową: cokół ograniczony poziomymi profilami i prostokątne płyciny. Artysta dobrze oddał cechy fizjonomiczne i silny charakter Aleksandra Wielopolskiego.

Portret został namalowany na podstawie fotografii margrabiego wykonanej w Warszawie w latach 1861–1863 w Zakładzie Fotograficznym Karola Beyera (1818–1877). Znany jest również wizerunek margrabiego w postawie stojącej powstały podczas tej samej sesji.

Florian Stanisław Cynk w latach 1861–1863 przebywał w Dreźnie, a później w Monachium. Możliwe, że poznał małżonków Wielopolskich, którzy po opuszczeniu Królestwa osiedli w Dreźnie. Portret łączy się zapewne z czasem choroby i śmierci Wielopolskiego, ale ukazuje postać odpowiadającą fotografii Beyera, sprzed przyjazdu do Drezna. Mógł być zamówiony korespondencyjnie przez jego żonę Paulinę Apolonię Wielopolską lub synów Zygmunta Andrzeja albo Józefa. W stosunku do fotografii zmianie uległ sztafaż, ale sama postać ma ten sam układ, jest tylko bliżej osadzona w stosunku do ramy obrazu.

 Aleksander Wielopolski (1803–1877) herbu Starykoń, syn Józefa Stanisława Wielopolskiego i Eleonory z Dembińskich. Hrabia w Królestwie Kongresowym w 1820 roku, margrabia Gonzaga-Myszkowski, XIII ordynat pińczowski, naczelnik Rządu Cywilnego, Wiceprezes Królestwa Kongresowego, szambelan dworu królewskiego Mikołaja Romanowa w 1830 roku. Dwukrotnie żonaty: z Teresą Potocką herbu Pilawa (1806–1831) oraz z Pauliną Apolonią Potocką herbu Pilawa (1813–1895), z którą miał trzech synów: Zygmunta Andrzeja (1833–1902, XIV ordynat pińczowski), Józefa (1834–1901) i Władysława (zm. w 1849).

Aleksander Wielopolski był polskim politykiem wierzącym w możliwość współpracy z Rosją. Z jego inicjatywy 6 października 1862 roku zarządzono w Królestwie pobór do wojska carskiego, według przygotowanych list imiennych, by nie dopuścić do wybuchu powstania. Tak zwana branka była bezpośrednim impulsem wybuchu powstania styczniowego 1863–1864 roku.

Po wybuchu powstania Wielopolski złożył urząd Naczelnika Rządu Cywilnego Królestwa Polskiego i wyjechał wraz z żoną Pauliną Apolonią do Drezna. Na emigracji spędził ostatnie lata życia. Zmarł 30 grudnia w 1877 roku w Dreźnie.

W latach 1857–1860 Aleksander Wielopolski wybudował pałac w Chrobrzu na Ponidziu, według projektu Henryka Marconiego. Poza funkcją mieszkalną chciał umieścić w obiekcie połączoną kolekcję biblioteczną ze starożytności: własną oraz odziedziczoną po Konstantym Świdzińskim. Proces sądowy uniemożliwił mu to i bogaty zbiór Świdzińskiego trafił do Biblioteki Krasińskich w Warszawie. Część kolekcji Wielopolskich od 1945 roku znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach, wykupiona od spadkobierców w 2008 roku.

Florian Stanisław Cynk (1636–1912) – polski malarz, profesor rysunku w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie u Wojciecha Stattlera i Władysława Łuszczkiewicza, Akademii w Dreźnie (1862–1863) i Monachium (1863–1867). W roku 1877 został powołany na profesora rysunku w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Współpracował z Janem Matejką, pod którego wpływem pozostawał. Malował obrazy historyczne i religijne oraz portrety. W roku 1886 został dyrektorem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.

Karol Beyer (1818–1877), Portret Aleksandra Wielopolskiego (fotografia), Polona, https://polona.pl/item/portret-aleksandra-wielopolskiego,Mzg4Mzg5/1/#info:metadata

Oprac. dr Anna Myślińska