Dama z perłą

Dama z perłą
malarz nieznany
XVII w. (?)
olej, płótno
96 x 131 cm
MNKi/M/1684

Ostatni raz obraz pod tytułem Dama z perłą można było oglądać na ekspozycji stałej ponad 15 lat temu. Jak wiele innych obiektów czekał na swoją kolej, aby przywrócić mu walory ekspozycyjne.

Obiekty w pracowni konserwatorskiej Muzeum Narodowego w Kielcach zwykle poddawane są zabiegom, kiedy wymagają pilnej interwencji ze względu na ich pogarszający się stan zachowania lub w związku z planowanymi wystawami oraz użyczeniami do innych muzeów. Pozostałe, których stan jest stabilny, muszą cierpliwie czekać na swój czas.

Przy okazji wystawy czasowej Flora Polonica i związanych z nią przemieszczeniach obiektów z wystawy stałej zdecydowano, że nadszedł czas na naszą „dziewczynę z perłą” – jak nazywaliśmy ją roboczo w pracowni.

Obraz przedstawia siedzącą młodą damę zwróconą ¾ przodem. Postać ukazana do kolan, zwrócona w prawo, patrząca przez ramię ku czarnoskórej słudze, która podaje jej naczynie z biżuterią. Kobieta w białej, rozpiętej koszuli – z obnażoną piersią odbiera od sługi perłę z patery. W tle zarysy wnętrza, w którym dominującym elementem jest czerwona podwieszana kotara.

Po wnikliwej analizie stanu zachowania obrazu oraz wykonaniu dokumentacji fotograficznej zdecydowaliśmy, że przeprowadzimy jedynie niezbędne zabiegi konieczne, aby przywrócić walory estetyczne. Pozostawiliśmy dublaż na płótno lniane, wykonany podczas poprzednich prac konserwatorskich, ponieważ zachował swoje właściwości wzmocnienia i usztywnienia podobrazia. Również krosna nie zostały wymienione, były na tyle stabilne, aby posłużyć jeszcze długi czas.

Warstwa malarska wraz z gruntem była bardzo dobrze skonsolidowana z podłożem i nie wymagała dodatkowego wzmocnienia, dlatego zabiegi konserwatorskie skupiły się głównie w obrębie działań estetycznych.

Usunięto pociemniały, wtórny werniks, dobierając odpowiednią mieszaninę rozpuszczalników, tak aby nie uszkodzić laserunków w partiach czerwieni w tłach, oraz pociemniałe retusze, jak również stare uzupełnienia zaprawy, które utraciły już swoje właściwości mechaniczne.

Drobne ubytki gruntu zostały uzupełnione kitem syntetycznym barwionym w masie na kolor zbliżony do oryginalnej zaprawy. Uzupełnienia opracowaliśmy, tak aby przypominały fakturą powierzchnię obrazu. Kity zostały zaizolowane, a cała powierzchnia obrazu zawerniksowana werniksem retuszerskim. Drobne ubytki i przetarcia warstwy malarskiej uzupełniono odsączonymi z nadmiaru spoiwa farbami olejnymi z dodatkiem werniksu.

Rama do obrazu, wykonana w trakcie poprzednich prac konserwatorskich (1973), została odnowiona kilka lat temu. Obecnie zdecydowaliśmy się ją pozostawić, odświeżając jedynie warstwę szlagmetalu i nadając mu lekko brązowawy ton. Oprawiony i odświeżony obraz po konserwacji został zdigitalizowany.

Nasza „dziewczyna z perłą” jest gotowa do prezentacji. W najbliższym czasie stanie się dekoracją apartamentów w Dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach.

Oprac. Ewa Hapek-Rejmer