Medal Mikołaj Kopernik

Medal Mikołaj Kopernik
Zygmunt Kaczor (1924–1999)
Polska, Kraków, 1973
brąz
wys. 9,4, szer. 9,4 cm
MNKi/N/2141

Dnia 19 lutego przypada 550 rocznica urodzin Mikołaja Kopernika. Z tego powodu astronom jest jednym z patronów roku 2023. Prezentowany medal z kolekcji numizmatycznej Działu Historii został wykonany 50 lat temu, gdy przypadała 500 rocznica urodzin Kopernika.

Przedstawienia astronoma na medalach zaczęły pojawiać się w XVIII wieku. Najstarszy, powstały około roku 1730, został wykonany z cyny przez niemieckiego mincerza i medaliera Chrystiana Wermutha (1710–1791). W Polsce pierwszy medal upamiętniający Kopernika powstał dzięki Towarzystwu Przyjaciół Nauk w 1830 roku w Warszawie, w związku z odsłonięciem pomnika przed pałacem Staszica. Medal z wizerunkiem monumentu zamówiono u rzeźbiarza i medaliera Władysława Oleszczyńskiego (1807–1866). Astronoma ukazywano najczęściej wraz z motywami heliocentrycznymi, na tle miast, z konwalią, jego przedstawienia w medalierstwie wzorowane były na portretach oraz opisach w literaturze.

Autorem prezentowanego medalu jest rzeźbiarz Zygmunt Kaczor, który kształcił się w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Warszawie, a w latach 1945–1950 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Związany był następnie z Kielcami i Kielecczyzną, od początku lat 60. kierując Sekcją Rzeźby Związku Polskich Artystów Plastyków w Okręgu Kieleckim. Początkowo jego pasję stanowiła głównie rzeźba pomnikowa, a z czasem również medalierstwo. Ważniejszymi pracami Kaczora związanymi z regionem są: pomnik Adolfa Dygasińskiego w Pińczowie oraz rzeźby głów Tadeusza Byrskiego i Stefana Żeromskiego, wykonane na zamówienie Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

Medal w kształcie kwadratu został odlany z brązu w Pracowni Brązowniczej w Krakowie. Awers przedstawia po prawej stronie postać Mikołaja Kopernika w długiej szacie, trzymającego w lewej dłoni cyrkiel krocznik – w średniowieczu atrybut architekta, a od epoki renesansu także astronoma. Prawa dłoń wskazuje na stylizowany model Układu Słonecznego, poniżej którego widoczna jest inskrypcja w czterech wierszach: MIKOŁAJ KOPERNIK. W prawym dolnym rogu widnieje także sygnatura autora.

Na rewersie znajduje się napis w kilku wierszach: 1473 DE REVOLUTIONIBUS ORBIUM COELESTIUM 1543 / 1973 – na który składa się łaciński tytuł dzieła Kopernika, opublikowanego w 1543 roku w Norymberdze, O obrotach sfer niebieskich, a także daty życia astronoma i wykonania medalu.

Oprac. Natalia Świeboda

Bibliografia

Gumowski M., Medale Kopernika, „Studia Warmińskie” 1972, t. 9, s. 453–518.

Tematyka kopernikowska w medalierstwie i numizmatyce, red. J. Mazurkiewicz, Toruń 1971.

Zygmunt Kaczor. Rzeźba. Listopad 1963, red. B. Mitschein, Warszawa 1963.