Niepokalana

Niepokalana
Antoni Baran
Opoczno-Gorzałków, 1978
wys. 49,5, szer. 16,5, gł. 9,5 cm
MNKi/E/4704

Maj to miesiąc poświęcony Matce Boskiej, a nabożeństwa potocznie zwane majówkami na stałe wpisały się w naszą tradycję. W Polsce pierwsze nabożeństwo majowe odprawili w 1838 roku jezuici w Tarnopolu. W połowie XIX wieku majówki odprawiane już były m.in. w Warszawie, Krakowie, Toruniu, Nowym Sączu i we Wrocławiu, nie tylko w kościołach, ale także przy przydrożnych krzyżach i kapliczkach, które często zastępowały mieszkańcom wiosek oddalony kościół i przybliżały w ten sposób człowieka do Boga.

W sztuce ludowej wizerunek Niepokalanej stał się popularny w XIX wieku za sprawą objawień w Lourdes oraz ogłoszenia dogmatu Niepokalanego Poczęcia.

Niepokalana Antoniego Barana przedstawiona została zgodnie z najpopularniejszym typem ikonograficznym. Matkę Boską ukazano z opuszczonymi rękoma, co symbolizuje otwartość łaski. Na ramionach ma narzucony ciemnobłękitny płaszcz, a pod nim białą suknię. Biel odnosi się do chwały, czystości i niewinności. Natomiast pas otaczający jej talię odzwierciedla sprawiedliwość i mądrość. Na suknię i podbicie płaszcza naniesione zostały srebrne i złote plamki, które są charakterystycznym elementem w twórczości artysty. Wzbogacają one polichromię o efekt migotliwego lśnienia.

Antoni Baran (1930–2013), Gorzałków koło Opoczna

Jego ojciec posiadał małe gospodarstwo rolne, matka zarobkowo przędła len i wełnę. Zajmowała się też haftowaniem, wykonywaniem dekoracyjnych pająków i bukietów kwiatowych. Antoni ukończył tylko cztery klasy szkoły podstawowej. W dzieciństwie podczas wypasu krów strugał zabawki dla kolegów. Gdy miał 12 lat zmarł jego ojciec i w tym momencie skończyło się jego dzieciństwo. Musiał iść do pracy, by pomóc matce w utrzymaniu licznej rodziny (szóstka rodzeństwa). W 1960 roku ożenił się z Antoniną Polak z Józe­fowa, z którą miał ośmioro dzieci.

Pierwsze prace rzeźbiarskie Antoniego Barana powstały w latach 50. XX wieku.
W jego twórczości dominowała tematyka sakralna – najczęściej wykonywał przedstawienia maryjne, chrystologiczne czy też ilustrujące historie biblijne.

Oprac. Anna Latos-Paryska