Ruiny zamku w Ostrogu

Ruiny zamku w Ostrogu
Louis Pierre Bichebois (1801–1850), Adolphe Jean Baptiste Bayot (1810–1871) – litografowie, Jan Kazimierz Wilczyński (1806–1885) – rysownik
Lemercier & Cie., Paryż, 1848–1849
papier, litografia kolorowa
39,5 x 56,5 cm
MNKi/GR/93

Litografia pochodzi z rozbudowanego wydawnictwa zatytułowanego „Album Wileńskie” (Album de Wilna), publikowanego seriami w Paryżu od 1845 roku. Pomysłodawcą i realizatorem tego przedsięwzięcia był Jan Kazimierz Wilczyński, wileński lekarz, z zamiłowania kolekcjoner dzieł sztuki, konserwator zabytków oraz wydawca, który na fali szerokiego ruchu patriotyczno-starożytnego, kształtującego się w 1. połowie XIX wieku w środowiskach historyczno-naukowych, postanowił skatalogować i przekazać potomności wizerunki bezcennych zabytków przeszłości, upamiętnić zasłużonych ludzi, wyjątkowe miejsca i przedmioty.

W 1846 roku w korespondencji do jednego z przyjaciół Wilczyński pisał:

„Doznaję przykrych uczuć, że ojcowie nasi nie dbali o zachowanie pamiątek krajowych, żadnego prawie śladu o nich nie zostawili, postanowiłem dziś istniejące pomniki przekazać potomkom naszym w dokładnym rysunku”.

„Album Wileńskie” w zamierzeniu miał być zbiorem rycin, litografii i chromolitografii, poświęconym historii i kulturze materialnej Litwy. Szybko jednak wykroczył tematycznie poza te granice, wyróżniając się rozmachem na tle współczesnych mu publikacji o podobnym charakterze. Miało być to wydawnictwo pod każdym względem wzorowane na najlepszych, najsłynniejszych albumach paryskich. Poziom artystyczny ani wileńskich, ani warszawskich litografii nie zadowalał wydawcy, dlatego rysunki wykonane przez uznanych artystów z Warszawy i Petersburga wysyłano do wielkich zakładów litograficznych w Paryżu, w tym do Lemerciera & Cie. Wilczyński zakładał również od samego początku wydanie rycin barwnych, których ówcześnie nie wykonywano w lokalnych zakładach.

Album liczy VI serii, podzielnych na poszyty. Seria II, z której pochodzi prezentowana litografia, ukazywała się w latach 1845–1856 i składała się z 6 poszytów, po 12 odbitek (72 ryciny). Znalazły się w niej widoki okolic Wilna, Krakowa i Wołynia, portrety profesorów uniwersytetu, osobowości współczesnych, zabytki złotnictwa oraz cykl ilustracji do „Pamiętników” Paska.

Plansza Widoki Wołynia. Ruiny zamku w Ostrogu pochodzi z poszytu drugiego i jest oznaczona nr 21. Niewątpliwie należy ona do najpiękniejszych kompozycji w albumie. Przedstawia grupkę mężczyzn podziwiających oświetlone blaskiem księżyca ruiny zamku w Ostrogu na Wołyniu. Twórcą tej niezwykle malowniczej, nacechowanej romantyzmem sceny, jest sam Jan Kazimierz Wilczyński, od dzieciństwa zapalony rysownik.

Warto dodać, że jest to jedna z dwóch litografii opatrzonych dedykacją dla Konstantego Świdzińskiego, kolekcjonera i bibliofila zamieszkałego na Ukrainie, który swym oddaniem na rzecz rozpowszechnienia albumu zaskarbił sobie dozgonną sympatię jego twórcy.

Oprac. Małgorzata Osobińska

Bibliografia

Jaworska J., Album Wileńskie i jego wydawca Jan Kazimierz Wilczyński w świetle korespondencji z Konstantym Świdzińskim, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1972, t. 16, s. 289–405.

Jaworska J., Album Wileńskie w zbiorach graficznych Muzeum Narodowego w Warszawie, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1976, t. 20, s. 213–404.