Przełom Dniestru

Włodzimierz Nałęcz (1865–1946)
1900
olej, płótno
86 x 51 cm
MNKi/S/45

Obraz był darem jubileuszowym dla Henryka Sienkiewicza od mieszkańców Żytomierza z okazji 25-lecia pracy literackiej. Dzieło wręczono pisarzowi 22 grudnia 1900 roku w warszawskim ratuszu podczas głównych uroczystości jubileuszowych. Autor – Włodzimierz Nałęcz ­– mieszkał w Żytomierzu od 1899 roku. Był malarzem, rysownikiem, akwaforcistą, a także publicystą i literatem. Malował głównie pejzaże, posługując się techniką olejną, akwarelą, rzadziej temperą i pastelami.

Na obrazie podarowanym Sienkiewiczowi przedstawił fragment rzeki Teterew, stanowiącej prawy dopływ Dniestru, przegrodzonej wysokim, skalistym brzegiem. Jego najbardziej charakterystycznym elementem jest skała (tzw. Skała Czackiego), której kształt przypomina ludzką głowę. Jest to po dziś dzień jeden z najlepiej rozpoznawalnych symboli miasta. Stok, widoczny w górnej części obrazu, porasta zbrązowiała roślinność, po prawej stronie zaś, w głębi, widać zarys dalekiego brzegu z zabudowaniami. Rzeka fragmentami rozświetlona jest jaśniejszymi refleksami, a niebo w większości zasnuwają jasnoszare chmury. Kolorystyka dzieła pozostaje więc dość chłodna ­– szaro-brązowa i jedynie przy Skale Czackiego można dostrzec niewielki fragment błękitu. Sygnatura malarza widnieje w prawym dolnym rogu pracy. Dzieło oprawiono w ramę zawierającą dedykację dla Sienkiewicza.

Nazwa skały – mimo kilku legend z nią związanych – nawiązuje najpewniej do Tadeusza Czackiego, historyka, działacza oświatowego i gospodarczego, członka Komisji Edukacji Narodowej, współtwórcy Konstytucji 3 Maja, a także założyciela słynnego Liceum Krzemienieckiego.

Oprac. Łukasz Wojtczak