Podarty testament "Le testament déchiré"

Jean Charles Levasseur (1734–1816), rytownik;
Jean Baptiste Greuze (1725–1805), malarz, rysownik
Paryż, ok. 1785
miedzioryt, papier: 52,1 x 65,8 cm; 49,1 x 62,8 cm (zadruk)
sygn. pod ryc. p.d. Gravé par J. Ch. Levasseur, Graveur du Roi, l.d. Peint par J. Bte. Greuze, Peinteur du Roi
MNKi/GR/2234

 Miedzioryt, wykonany przez jednego z wiodących paryskich rytowników końca XVIII wieku – Jeana Charlesa Levasseura, jest kopią graficzną zaginionego obrazu Jeana Baptiste’a Greuze'a Le testament déchiré.

Dramatyczna scena rozgrywająca się w zaciemnionej sypialni, w blasku świec, ukazuje moment, gdy syn przekonany o śmierci ojca zabiera pismo z jego ostatnią wolą. Kiedy chwyta dokument, aby go zniszczyć, starzec budzi się i gwałtownie wstaje z łoża. Zaskoczony syn opada bez życia na fotel, za nim stoi przerażona żona. Kobieta w geście rozpaczy wyciąga rękę, próbując niejako ochronić męża przed gniewem ojca.

Obraz należał do serii rodzajowych malowideł o wydźwięku moralizatorskim, które w latach 60. i 70. XVIII wieku przyniosły artyście miano „malarza moralisty” czy „malarza natury i uczuć”.

Twórczość Jeana Baptiste’a Greuze'a nie tylko cieszyła się popularnością, ale również odcisnęła piętno na malarstwie francuskim okresu neoklasycyzmu. Artysta, poprzez wprowadzenie do swoich scen rodzajowych czy portretów realizmu zaczerpniętego z dzieł mistrzów holenderskich, przy jednoczesnym zachowaniu jasnej kolorystyki i monumentalizmu inspirowanego sztuką włoską oraz żywej mimiki i dramatycznych gestów przedstawianych postaci, wskazał nowy kierunek francuskiemu malarstwu, które miało odzwierciedlać świat współczesny, życie codzienne zwykłych ludzi.

Dzieła Greuze'a w tym wymiarze były idealną ilustracją poglądów Jeana Jacquesa Rousseau, zawartych w traktacie Emil, czyli o wychowaniu. Artysta, kontemplując życie rodzinne, uczucia religijne, synowską pobożność, posłuszeństwo, chorobę i śmierć, popierał etykę promowaną w pismach Rousseau, podkreślając cechy, które powinien rozwijać chłopiec pod kierunkiem ojca, by stać się człowiekiem cnót. Malarz odnosił się do kluczowych kwestii historycznych i przekonań społecznych wpływających na młodzież męską w 2. połowie XVIII wieku: konieczności opuszczenia domu, losu młodych, którzy zbłądzili, zostając żołnierzami, czy idealizacji życia na wsi i rolnictwa jako najlepszego zajęcia dla dorosłego mężczyzny. W pracach swych Greuze często ganił zbuntowanych młodzieńców, którzy przeciwstawiali się woli ojca.

Postaci ukazane na obrazie można rozpoznać na innych malowidłach artysty, m.in. Ukarany syn, Ojcowska klątwa, znajdujących się w zbiorach Muzeum Sztuki w Luwrze.

Popularność malowideł Greuze'a sprawiła, że rytownicy chętnie po nie sięgali, jako wzorzec do skopiowania. Jean Charles Levasseur należał do najlepszych interpretatorów malarstwa Greuze'a, bezbłędnie oddając, na trudnej w opracowaniu płycie miedzianej, niuanse światłocieniowe czy miękkość materii.

Analogiczna odbitka Le testament déchiré znajduje się m.in. w zbiorach Biblioteki Narodowej.

Oprac. Małgorzata Osobińska

Bóbr M., Mistrzowie grafiki europejskiej od XV do XVIII wieku, Warszawa 2000.

https://fbc.pionier.net.pl/details/nhSslkT (dostęp: 3.11.2023).

https://www.getty.edu/art/collection/object/103QVX (dostęp: 3.11.2023).

https://www.mahmah.ch/collection/oeuvres/le-testament-dechire/e-2016-0192 (dostęp: 3.11.2023).