Medal: 40. rocznica Powstania Warszawskiego

Bohdan Chmielewski (1927–2014)
Mennica Państwowa
Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne
Polska, Warszawa, 1984
tombak srebrzony, bicie stemplem
śr. 7 cm
MNKi/N/2541

Autorem medalu z kolekcji numizmatycznej Działu Historii jest Bohdan Chmielewski. W roku 1956 artysta ukończył studia na kierunku rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie w późniejszych latach był profesorem, a także dziekanem Wydziału Rzeźby. Projektował pomniki – m.in. Janusza Korczaka w Warszawie i Marii Konopnickiej w Suwałkach – oraz płyty pamiątkowe, monety okolicznościowe i medale. Autorstwa jego projektu jest również laska marszałkowska Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.

Prezentowany medal został wykonany z okazji 40. rocznicy powstania warszawskiego. Awers przedstawia powstańców na barykadzie zwieńczonej polską flagą. Tłem jest pejzaż uliczny ze staromiejskim portalem. W górnej części prawej strony widoczne są sygnatury: emitenta – „PTAiN 1984” i autora – „BCH”. Wzdłuż lewej krawędzi otoku widnieje nazwa medalu, a u dołu data rozpoczęcia insurekcji: „1 SIERPIEŃ 1944”. Pierwszy plan rewersu zajmują groby z krzyżami, centralną część wypełnia kolumna dorosłych i dzieci – wyposażonych w bagaże i opuszczających miasto. Tło stanowią płonące ruiny. W dolnej część otoku jest data kapitulacji: „2 PAŹDZIERNIK 1944”.

W planach dowódców Armii Krajowej powstanie miało trwać kilka dni. Najbardziej spójnym obszarem, który udało się wyzwolić w pierwszych dniach, było Stare Miasto. Walkami, a także organizacją własnego szpitala, piekarni, drukarni i wytwórni granatów, wsławiła się tam wówczas 104. Kompania Związku Syndykalistów Polskich. Część żołnierzy tego oddziału wyróżniały czarno-czerwone opaski naramienne i wstążki, nawiązujące do barw anarchosyndykalistów walczących z faszystami podczas wojny domowej w Hiszpanii.

Po 63 dniach walk z hitlerowcami w kilku dzielnicach liczba poległych powstańców wyniosła około 16 tysięcy. Podobna ich liczba, w tym około trzy tysiące kobiet, trafiła do niewoli. Do opuszczenia Warszawy i gmin podwarszawskich została zmuszona ludność cywilna – około 650 tysięcy osób, spośród których 150 tysięcy Niemcy wywieźli na roboty przymusowe do Rzeszy lub do nazistowskich obozów. W trakcie powstania – z powodu toczonych walk oraz masowych zbrodni okupanta – zginęło 150–180 tysięcy cywilnych mieszkańców stolicy.

Oprac. dr Paweł Grzesik

Bibliografia

Kamiński M., Medale Mennicy Państwowej 1984–1988, Warszawa 1990, s. 12.