Widok z Wawelu na Kraków

Teka „Kraków 1911”
Stefan Filipkiewicz (1879–1944)
Zakład Litografii Artystycznej Aureliusza Pruszyńskiego
Kraków, 1911
autolitografia barwna
29,5 x 40,5 cm
MNKi/GR/753

Litografia pochodzi z teki wydanej z okazji XI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników odbywającego się w Krakowie w dniach 18–21 lipca 1911 roku. W księdze pamiątkowej organizatorzy zjazdu, tzw. Wydział gospodarczy, tak pisali o swojej inicjatywie:

„Chcąc uczestnikom tegorocznego Zjazdu zostawić trwałą pamiątkę, Wydział gospodarczy z inicjatywy przewodniczącego prof. J. Nowaka wydał »Tekę artystyczną« klejnotów Krakowa w odbitkach autolitograficznych, wykonanych przez najwybitniejszych artystów polskich, grupujących się w Krakowie.

»Teka« przedstawia najcenniejsze, a jeszcze niespospolitowane widoki naszego miasta i składa się z 12 plansz w ozdobnej okładce. Wydział gospodarczy czuje się w obowiązku podziękować w tem miejscu wszystkim artystom, którzy mimo krótkiego czasu, jaki był do dyspozycji, nieraz z odłożeniem innych prac, tekę w zamierzonym terminie do skutku doprowadzili. Teka odbita została w litografii artystycznej Braci Pruszyńskich”[1].

W gronie „najwybitniejszych artystów”, którzy wykonali litografie, znaleźli się m.in. Leon Wyczółkowski, Wojciech Weiss, Kazimierz Sichulski, Stanisław Kamocki oraz Stefan Filipkiewicz.

Autor prezentowanej ryciny znany przede wszystkim jako pejzażysta, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły Jana Stanisławskiego, grafiką zajmował się na wczesnym etapie swojej działalności. Znamienne, że w okresie kształtowania się polskiej grafiki artystycznej, tj. w latach 1897–1917, wielu młodopolskich malarzy przejawiało zainteresowanie tą dziedziną sztuki. Ich entuzjazm wzbudzały zarówno możliwości transponowania motywów opracowanych już na płótnie czy w pastelu, jak i skomplikowany proces technologiczny, którego rezultat nie był do końca przewidywalny. Krakowscy artyści szczególnie upodobali sobie chromolitografię, czyli litografię barwną. Na początku XX wieku taką barwną odbitkę wykonywano, odbijając scenę z kilku jednakowych matryc pokrytych innym kolorem. Uzyskanie harmonijnej kolorystycznie kompozycji przy użyciu skromnego zasobu barw było miarą ich wysokich umiejętności.

Pejzaż architektoniczny Filipkiewicza ukazujący zabudowę dawnego Okołu w Krakowie należy do jego najbardziej udanych grafik, przede wszystkim pod względem kolorystycznym. Zastosowanie stonowanych barw – szarości, zieleni, żółci oraz bieli – pozwoliło artyście znakomicie oddać nastrój wyciszenia i spokoju panujący w malowniczym zakątku Krakowa w zimowy poranek.

Widok z Wawelu odsłania przed widzem ulicę Kanoniczą z rzędami kamienic o szkicowo potraktowanych szaro-zielonkawych elewacjach i ośnieżonych dwuspadowych dachach, z lewej Dom Długosza z płaskorzeźbą w fasadzie, za nim domy Konsystorskiego i Dziekańskiego oraz zwieńczoną trójkątnym szczytem fasadę Domu Kapitulnego. Po prawej, na pierwszym planie ukazany został gotycko-barokowy dom narożny, dalej ciąg kamienic z XVI–XVIII wieku, nad dachami których góruje bryła świątyni jezuitów – kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, zaś w oddali zarysy kościołów – św. Andrzeja, św. Trójcy oraz Mariackiego.

Oprac. Małgorzata Osobińska

Bibliografia

Grońska M., Grafika w książce, tece i albumie, Wrocław–Warszawa–Kraków 1994, s. 38.

Kossowska I., Narodziny polskiej grafiki artystycznej 1897–1917, Kraków 2000.

Samek M., Karta naukowa obiektu, Muzeum Narodowe w Kielcach, 2003.

 [1] Księga pamiątkowa XI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Krakowie, 18–22 lipca 1911, s. 9, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/291398/edition/278801?language=en.