Przedstawiamy sylwetki Patronów Dialogu, filozofów, których myśli w znaczący sposób przyczyniły się do sformułowania idei tego oddziału oraz były i są inspiracją dla współczesnych.
Józef Tischner (1931–2000) – polski ksiądz katolicki, filozof i profesor Papieskiej Akademii Teologicznej. Urodził się na Sądecczyźnie, dzieciństwo spędził na Podhalu. W 1949 roku postanowił wstąpić do seminarium duchownego w Krakowie. Dodatkowo studiował prawo oraz teologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Lata 70. były dla niego okresem intensywnej pracy duszpasterskiej i naukowej. Do odprawianych przez siebie mszy, wprowadził zwyczaj dialogowych homilii. Okres ten podsumował w zbiorze esejów Świat ludzkiej nadziei, w których opisał pojęcie „ja aksjologicznego”. W następnych latach kontynuował działalność publicystyczną, a także pisał prace stricte filozoficzne. Szczególnie ukochał Podhale, dlatego przyjął funkcję kapelana Związku Podhalan oraz postawił sobie za cel rozwój idei góralszczyzny. Aktywnie zaangażował się w działalność Solidarności, uważany był powszechnie za jej kapelana. W homilii wygłoszonej przez Jana Pawła II w 1987 roku w Gdańsku, papież cytował teksty Tischnera dotyczące Solidarności. Wielokrotnie nagradzany za swoją działalność, inspirował się myślą Martina Bubera.
Ferdinand Ebner (1882–1931) – austriacki myśliciel i filozof. Wychowywał się w katolickiej rodzinie w Wiener Neustadt. Po ukończeniu szkół, pracował jako nauczyciel w podwiedeńskich miasteczkach. Ebner przez całe życie zajmował się kwestiami natury filozoficznej. Interesował się myślą Arthura Schopenhauera, Sørena Kierkegaarda i Friedricha Nietzschego. Najważniejsze dzieła w twórczości Ebnera to Słowo i realności duchowe oraz Słowo i miłość. Jego prace były inspiracją dla Martina Bubera, a także wprowadzały słownictwo wykorzystywane przez pozostałych filozofów dialogu i personalistów.
FILOZOFIA DIALOGU
Filozofia dialogu zaczęła rozwijać się w pierwszej połowie XX wieku. Była przede wszystkim odpowiedzią na tragedię związaną z I wojną światową, kiedy to zniszczenia, przemoc oraz miliony zabitych – zachwiały ówczesnym systemem wartości. Ważną rolę wśród ówczesnych myślicieli odgrywał Ferdinand Ebner. Próbował on zdefiniować podstawowe pojęcia oraz zasady, dotyczące kształtowania się relacji międzyludzkich. W swoim dziele Słowo i realności duchowe podkreślał, że „realnie, nie ma Ja bez Ty” – człowiek jako istota duchowa ma wpływ na konkretną egzystencję ludzką. Ebner odrzucał myślenie idealistyczne, oparte na stałości i uniwersalności struktur politycznych czy społecznych. W ich miejsce postawił człowieka oraz jego samoświadomość.
Filozof skupiał się także na koncepcji słowa. Uważał, że jest ona decydującym krokiem ku powstaniu zasady dialogicznej. Słowo – jako to co „żywe” nadaje sens w życiu codziennym, ma moc działania. Tym samym pozwala zrozumieć drugiego człowieka, nawiązać z nim relację. Jest więc zdaniem oraz mową, stwarza rzeczywistość, jak i sens JA i TY. Według Ebnera mowa oraz słowo były cechami wyróżniającymi ludzi ze świata natury.
Ebner podkreślał ścisłą konotację słowa z miłością. Słowo służy miłości, ma związek z realnością życia duchowego. Miłość była rozumiana przez Ebnera w znaczeniu szerokim, jako otwarcie się na drugiego człowieka, pozytywny stosunek do niego. Bez miłości słowo traci swoją wartości, może też odgrywać negatywną rolę.
Ferdinand Ebner próbował również znaleźć odpowiedź na pytanie o genezę mowy i języka. Pod wpływem religii, doszukiwał się jej w Biblii. Słowa wypowiadane przez Boga na początku wiązały go z człowiekiem, były równoznaczne z biblijnym Logos. W słowie można dostrzec drugiego człowieka, ale i Boga. Ebner odwoływał się również do Jezusa, który jego zdaniem był Słowem Boga do człowieka.
Myśl Ebnera była głęboko humanistyczna, otwarta na bliźniego. Próbowała rozwiązać problemy związane z niezrozumieniem oraz kształtować nowe pojęcia dialogowe. Jej sens opierał się na słowie i miłości. Prace filozofa stały się także inspiracją dla kolejnych badaczy, próbujących odnaleźć uniwersalne prawdy dotyczące relacji międzyludzkich.
Martin Buber (1878–1965) – austriacki filozof i religioznawca. Urodził się w Wiedniu w rodzinie żydowskiej. Znaczną część dzieciństwa spędził jednak we Lwowie u swojego dziadka. Tam też chodził do polskiego gimnazjum. W szkole zainteresował się myślą filozoficzną – czytał pisma Immanuela Kanta, Sørena Kierkegaarda i Friedricha Nietzschego. Miał niesamowity talent do nauki języków, opanował ich czternaście w tym m.in.: niemiecki, polski, rosyjski, francuski, jidysz. Po zdaniu matury, w 1896 roku, pojechał na studia do Wiednia. Studiował między innymi filozofię, germanistykę, językoznawstwo. Po zakończeniu nauki zafascynował się ruchem chasydzkim. Uważał, że przyczyni się on do odnowy judaizmu. Następnie, przeniósł się do Berlina. Tam też powstała jego najważniejsza praca – esej Ja i ty, w którym przedstawił zasady dialogicznej filozofii. Filozofia Bubera miała wymiar optymistyczny, poszukiwał on porozumienia oraz podkreślał wartość człowieczeństwa. Szczególne znaczenie przypisywał przykazaniu miłości.
Emmanuel Levinas (1906–1995) – francuski filozof pochodzenia żydowskiego. Urodził się na Litwie w religijnej żydowskiej rodzinie. Do szkoły średniej przeniósł się do Charkowa, gdzie miał częsty kontakt z literaturą rosyjską. Następnie, wyjechał na studia do Strasburga we Francji. Poznał tam Edmunda Husserla – niemieckiego filozofa, który odegrał ważną rolę w kształtowaniu się poglądów Levinasa. W latach trzydziestych z niepokojem obserwował wzrost popularności nacjonalizmu oraz nazizmu w Niemczech. Późniejsza twórczość Levinasa została zdeterminowana przez doświadczenia II wojny światowej. Na Litwie naziści zamordowali część jego rodziny. We Francji jego żona i córka musiały się ukrywać, kiedy Emmanuel przebywał w obozie jenieckim. Filozofia Levinasa rozwinęła się w latach 50. XX wieku. Pod wpływem dzieł m.in. Martina Bubera, stworzył swoją najważniejszą pracę Całość i nieskończoność. Tak jak inni filozofowie dialogu, Levinas poszukiwał odpowiedzi na pytanie o doświadczenie drugiego człowieka oraz relacje twarzą w twarz z innym.
