8 października obchodzimy 116. urodziny. Początki naszego Muzeum wiążą się z powstaniem szeregu polskich organizacji społecznych, będących jedną ze zdobyczy rewolucji z lat 1905–1907. Już jesienią 1905 roku, pod wrażeniem strajków w fabrykach i szkołach oraz zbrojnej walki robotników z wojskiem rosyjskim, władze carskie wprowadziły przepisy umożliwiające zakładanie stowarzyszeń i instytucji oświatowych. Wśród powstałych w następnym roku kilkudziesięciu organizacji było Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, które za swój cel przyjęło upowszechnianie wiedzy z dziedziny geografii, antropologii, archeologii, historii sztuki, a także „urządzanie wystaw krajoznawczo-naukowych, roztaczanie opieki nad zabytkami sztuki, pamiątkami historycznymi i osobliwościami przyrodniczymi kraju”.
W tym szczytnym celu działacze kieleckiego Oddziału PTK założyli w roku 1908 Muzeum, którego pierwszym kustoszem został filolog klasyczny i weteran powstania styczniowego Tadeusz Szymon Włoszek. W okresie II Rzeczypospolitej placówka przyjęła nazwę Muzeum Świętokrzyskiego, a od 1975 roku szczyci się rangą Muzeum Narodowego.
Wracając jednak do korzeni, odnotujmy że pierwszy wpis do inwentarza Muzeum PTK – który uznajemy za symboliczny początek naszej działalności – pochodzi z 8 października 1908 roku i brzmi: „Okaz drzewa skamieniałego z Miedzianej Góry”. W kolejnej adnotacji, z 13 października, czytamy: „Staszyca popiersie żelaz. odnalezione w Białogonie, bronzowane w Kielcach w 1906? i przeznaczone na pomnik do ogrodu miejsk.”.
Przedmiotem tego wpisu jest żeliwne popiersie Stanisława Staszica, które okazało się zapewne zbyt skromnych rozmiarów w stosunku do przestrzeni kieleckiego parku i zostało zastąpione kamiennym, zdobiącym park po dzień dzisiejszy. Żeliwne popiersie z cokołem pozostaje zaś w zbiorach Muzeum, będąc wymownym świadkiem jego początków.
_____________________
Fot. Popiersie Stanisława Staszica na cokole, Królestwo Polskie (kongresowe), Huta w Białogonie pod Kielcami, 1906 (?), żeliwo, odlew, brązowanie, wysokość cokołu z popiersiem 187,5 cm
