Klocki drzeworytnicze Stefana Mrożewskiego do "Opowiadań szlacheckich" Piotra Choynowskiego

Zgoda między panem Zbyszewskim i panem Świdzińskim
Sudół 1937
Klocek drzeworytniczy
Wymiary: 12,7 x8,0 x 2,2 cm
MNKi/Gr/3464

Winieta
Sudół 1937
Sygnowany u dołu z prawej MS monogram wiązany ( odwrócony)
Klocek drzeworytniczy
Wymiary 12,9 x8,0 x 2,3 cm
MNKi/Gr/3468


   W darze klocków drzeworytniczych Stefana Mrożewskiego  (1894 – 1975) przekazanych do Działu Rycin przez syna artysty Andrzeja i jego żonę Janinę, znalazły się między innymi matryce graficzne ilustracji do  „Opowiadań szlacheckich” Piotra Choynowskiego, wydanych
w  1937 r. Ich opracowanie znacznie ułatwił egzemplarz książki z dedykacją Stefana Mrożewskiego dla jego przyjaciela i mecenasa Wiktora  Ludwika Kielbassa z Sudołu koło Jędrzejowa. Książka wraz z  innymi pozostałymi po nim  zbiorami trafiła do muzeum i jest przechowywana w bibliotece.

Dedykacja

   Zbiór sześciu opowiadań został zilustrowany przez Stefana Mrożewskiego sześcioma całostronicowymi drzeworytami nawiązującymi do tradycji sarmackiej poprzez kontuszowe ubiory, broń i inne akcesoria, w tej samej technice wykonał portret autora i dwie winiety zdobiące okładki. Po porównaniu druku z klockami drzeworytniczymi okazało się, że dwa z nich występujące w wykazach pod różnymi nazwami, przedstawiają tę samą scenę, pochodzącą z opowiadania p.t. „Wigilia wojewody”. Ukazuje ona moment powitania wojewody Świdzińskiego w domu pana Zbyszewskiego, do którego przybył w zamiarze pojednania, jeden z nich siedzi na krześle z wysokim oparciem, drugi pada przed nim na kolana wyciągając ręce. Wydarzenie to  rozgrywa się we wnętrzu wypełnionym grupą wiwatującej szlachty. Dwa starannie opracowane klocki drzeworytnicze posiadają te same wymiary, ten sygnowany przez artystę monogramem wiązanym został przez niego wykorzystany jako matryca ilustracji, natomiast nie sygnowany można potraktować jako odrzuconą, wcześniejszą wersję. Miała ona bardziej emocjonalny charakter wyrażony poprzez pochylenie się osoby siedzącej nad klęczącym przed nim szlachcicem i objęciem jedną ręką jego pleców, w przyjętej ostatecznie wersji ilustracji ten serdeczny gest został zastąpiony inną, bardziej sztywną pozą. Kolejna zmiana dotyczyła oddzielenia płaszczyzną stołu grupy wiwatującej szlachty od dwóch postaci tworzących pierwszy plan, przez co cała kompozycja zyskała na głębi Zróżnicowaniu uległo również światło, najsłabsze w dolnej partii przedstawienia gdzie klęczący szlachcic  zanurzony jest w półmroku, natomiast u góry widać mocną, jasną plamę ściany zamykającej całe wnętrze. Wśród drobniejszych zmian można zauważyć  brak  rogów jelenich zdobiących pierwotnie pokój szlacheckiego dworu. Przy wykonaniu obydwu klocków artysta korzystał z rylca wielorzędowego, którym opracował szczegóły twarzy, detale strojów i większe płaszczyzny stołu czy ściany. Na   sygnowanej matrycy ilustracji do opowiadania „Wigilia wojewody” stosował go oszczędniej, pozostawiając większe partie pozbawione śladów cięcia. Stefan  Mrożewski, ceniony z powodu swoich artystycznych umiejętności, był znany z częstego wykorzystywania rylców wielorzędowych do wykonania drzeworytów sztorcowych, świadczą o tym również inne  pozostałe po nim matryce graficzne zgromadzone w Dziale Rycin Muzeum.

Bibliografia

    Maria Grońska, Grafika w książce, tece i albumie, Ossolineum, Wrocław 1994, kat.405.
    Joanna Mielcarska-Kaczmarczyk, Stefan Mrożewski. Warsztat artysty, Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Kielcach, Kielce 2010, kat. 113,117


Opracował: Marian Gucwa, 28.03.2012 r