Wazon z plastyczną dekoracją z owoców i liści kasztanowca

Ostatnie zwiędły kwiaty, zwarzone kasztany
Sieją po szarej drodze liście złotordzawe.

[Ostatnie zwiędły kwiaty…, Leopold Staff]



Wazon z plastyczną dekoracją z owoców i liści kasztanowca
Wacław Bębnowski (1865 -1945)
Polska, Aleksandrów Kujawski, 1910
Sygnatura: W. Bębnowski 1910 ryta na spodzie dna
Terakota; patynowanie, modelowanie plastyczne
Wysokość 41,4 cm, średnice: 13,2 i 7,1 cm
Z kolekcji Marii i Jerzego Łosiów
MNKi/R/2944

W zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach przechowywanych jest kilka prac Wacława Bębnowskiego, wśród których na szczególną uwagę zasługuje wazon z plastyczną dekoracją z owoców i liści kasztanowca, o secesyjnych cechach stylowych. Wyrażają się one w łagodnych, zaokrąglonych, pełnych liniach kulistego w dolnej części korpusu, następnie przewężonego i znów wyoblonego, przechodzącego w wysoką, smukłą szyję z nieco poszerzonym wylewem o nieregularnie pofalowanej krawędzi. Zróżnicowana faktura naczynia o rytych pionowych liniach i chropowatych płaszczyznach, stwarza wrażenie ruchu i życia. Całość oplata nałożona na korpus, plastycznie modelowana wić z liśćmi i kolczastymi owocami kasztanowca – jednym z ulubionych motywów secesji, stosowanym zarówno w wyrobach rzemiosła artystycznego, jak i dekoracjach architektonicznych.

Ten wysokiej klasy zabytek niech będzie także pretekstem do przypomnienia sylwetki znakomitego polskiego artysty rzeźbiarza i ceramika Wacława Bębnowskiego (1865-1945). Mieczysław Dereżyński w recenzji jego indywidualnej wystawy z 1945 roku napisał: Bębnowski był typem samotnika, który poza swoją pracownią świata nie widział. Nie umiał i nie lubił walczyć o sławę czy nawet o byt. A jednak artystycznym dorobkiem swym zasłużył sobie na pamięć pośmiertną.
Artysta zdobywał wykształcenie w Moskwie, Krakowie, Paryżu i Monachium. Wraz z Leonem Kowalskim i Stanisławem Będzińskim w latach 90. XIX w. założył „Spółkę Krakowską Artystyczną”, w ramach której tworzyli rzeźby dekoracyjne i sztukę stosowaną.
Zaproszony przez Leona Wodzińskiego – właściciela jednej z największych fortun na Kujawach, wyjechał po 1900 roku do Służewa, gdzie założył „Wytwórnię Wyrobów Ceramicznych”, przeniesioną w 1905 roku do Aleksandrowa Kujawskiego. Na zlecenie Wodzińskiego wykonał najbardziej monumentalne i najważniejsze dzieło swojego życia – unikalny w sztuce polskiej, jednorodny rzeźbiarsko, terakotowy wystrój kościoła parafialnego w Służewie.
Wacław Bębnowski był rzeźbiarzem, ale też wielkim entuzjastą powiązania sztuki z przedmiotem użytkowym, stając się tym samym kontynuatorem idei prekursorów secesji. Zarówno w rzeźbach, jak i przedmiotach użytkowych wypracował swój styl, tak rozpoznawalny zwłaszcza dzięki wyjątkowej kolorystyce. Artysta opracował techniki nakładania na wyroby ceramiczne barwników w dość wąskiej gamie, imitujących patyny szlachetnych brązów. Charakterystyczne dla niego były terakotowe naczynia o rozmaitym przeznaczeniu (np. popielnice) o oryginalnej spatynowanej powierzchni w kolorze ugrowym, czarnym lub zielonym, wyjątkowo pokryte glazurą matową lub iryzującą. Zdobiły je postacie kobiet stylizowanych secesyjnie bądź figurki zwierząt, często fantastycznych. Bębnowski modelował również liczne postacie nimf wtopionych w tworzywo ceramiczne, przypominające rzeźby Rodina oraz popiersia kobiet. Za jego życia, jak i dziś przedmioty te zachwycały i zachwycają elegancją oraz wyczuciem dobrego smaku. Tym bardziej dziwi fakt, że artysta bywał latami zapomniany, pozostawał w cieniu Konstantego Laszczki i Stanisława Jagmina.
Sztuka Bębnowskiego – dość trudna do jednoznacznego określenia – to z jednej strony mistrzowskie opanowanie formy, z drugiej zaś skłonność do naśladowania dawnych i współczesnych mistrzów (z Rodinem na czele), szukanie inspiracji w antyku, gotyku, renesansie i sztuce Dalekiego Wschodu, a następnie silny wpływ secesji obecny właściwie aż do końca w twórczości artysty. Pomimo to sztuka Bębnowskiego była nowatorska w wielu aspektach i wprowadziła na polski grunt nowe tematy i rozwiązania, zwłaszcza w zakresie ceramiki użytkowej.

Oprac. dr Magdalena Śniegulska-Gomuła