Widok pałacu w Pławowicach

W Dziale Rycin Muzeum zachowały się trzy litografie przedstawiające pałac i park w Pławowicach, pow. proszowicki, wykonane według rysunków nieznanej bliżej Józefy Jabłonowskiej. Pomimo amatorskiego charakteru jej widoki stanową cenny dokument ikonograficzny wykorzystany do odtworzenia pierwotnego stanu rezydencji wzniesionej w początkach XIX wieku, należącej do Ludwika Morstina, znanego krakowskiego miłośnika i kolekcjonera książek. Jeden z tych rysunków wykonany od strony wschodniej objął klasycystyczną fasadę pałacu z portykiem kolumnowym, zniekształconą obecnie na skutek rozbudowy, wysoki podjazd i rozciągający się przed nim kolisty gazon pokryty trawnikiem, z sadzawką i fontanną w środku. Pod jednym z drzew na pierwszym planie umieszczona została grupa osób, w głębi widać dwie inne spacerujące postacie i biegnącego małego pieska.

W opracowaniu dotyczącym architektury zespołu pałacowego w Pławowicach zwrócono uwagę na pokrewieństwo autorki rysunków Józefy Jabłonowskiej z Henryką Bąkowską, na pełniejsze wyjaśnienie łączących je bliskich związków pozwoliły materiały archiwalne dotyczące rodziny Morstinów z Kobylnik. Urodzona około 1800-1810 Józefa była córką galicyjskiego hrabiego Jana Wincentego Bąkowskiego, znanego we Lwowie ze swej współpracy z Józefem Maksymilianem Ossolińskim przy organizacji jego biblioteki. Po wyjściu za mąż za Józefa Jabłonowskiego herbu Grzymała osiadła w należących do niego dobrach Rawa Ruska, gdzie zmarła 25 czerwca 1869 roku. Utrzymywała bliskie związki z siostrą Henryką z Bąkowskich Karnicką i jej córką Sabiną. Interesowała się sztuką, podobnie jak pozostali z wymienionych członków rodziny Bąkowskich, zajmujący się amatorsko rysunkiem, grafiką czy malarstwem. Zachował się należący do niej, obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach album z rycinami Schola – Italica – Picturae, wydany w Rzymie przez Gavina Hamiltona w 1773 (podpisany jej nazwiskiem na jednej z kart). W opublikowanym zespole portretów rodzinnych Morstinów z Kobylnik znajduje się prawdopodobny wizerunek Józefy Jabłonowskiej, jak wskazuje opis na blejtramie obrazu MNKi/M/1780.

Wykonanie przez nią widoków Pławowic należy połączyć z wizytą u przebywającej w tym miejscu siostrzenicy Sabiny z Karnickich, która po zawarciu w 1857 małżeństwa z Tadeuszem Morstinem, synem właściciela dóbr, zamieszkała w rezydencji teścia do czasu znalezienia własnej siedziby w Kobylnikach. Pośrednie potwierdzenie faktu takiego spotkania, stanowi sporządzony przez Józefę Jabłonowską w Krakowie 12 lipca 1858 roku zapis testamentowy na rzecz siostrzenicy. Można również przypuszczać, że w scenie na pierwszym planie widoku pałacu utrwaliła ją wraz z najbliższymi członkami rodziny. Sabina z Karnickich Morstinowa siedzi odwrócona bokiem na taborecie z kartką w ręku zajęta czytaniem (lub rysowaniem?), przed nią na wysokim krześle ukazany został mąż Tadeusz Morstin z charakterystycznym wąsem na twarzy i głową okrytą kapeluszem. Para nie zwraca uwagi na mężczyznę i małego chłopca, który może być ich pierworodnym synem Romanem, urodzonym w 1858. W tym czasie w Pławowicach mogły przebywać jeszcze starsze od niego dzieci brata Tadeusza Morstina – Władysława (1782-1865): synowie: Ludwik urodzony w 1848 i Władysław urodzony w 1850.

Opracował Marian Gucwa

Bibliografia.

1. M. Majka, Pałac Morstinów nad Szreniawą. Zespół pałacowy w Pławowicach – wczoraj, dziś i jutro, w: „Teki Krakowskie”, t. IX, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Krakowie 1999, s. 91-114.

2. E. Jeżewska, Pamiątki z Kobylnik, w: Dwór polski zjawisko historyczne i kulturowe. Materiały IX Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce 2008, s. 149-170.