Wiór krzemienny pod mikroskopem

Wiór krzemienny pod mikroskopem, czyli… co nam mówią ślady widoczne na narzędziach pradziejowych

Miejsce pochodzenia: Świątniki, powiat jędrzejowski

Chronologia: kultura lubelsko-wołyńska (4500/4400–3650/3600 p.n.e.)

Opis morfologiczny: wiór negatywowy o regularnym przebiegu krawędzi bocznych, podgięty w części wierzchołkowej; przekrój poprzeczny trójkątny/trapezowaty; piętka daszkowata z widoczną wargą; prawcowanie; sęczek słabo wysklepiony

Surowiec: krzemień wołyński

Wymiary: długość: 162 mm; szerokość: 29 mm; grubość: 8 mm

MNKi/A/433/7

Archeolodzy w trakcie rozważań nad problematyką produkcji oraz wykorzystywania wytworów krzemiennych posiłkują się szeregiem różnorodnych metod badawczych, do których zalicza się między innymi wykonywanie analiz traseologicznych. Wspomniana metoda służy do identyfikacji oraz interpretacji zmian powstałych na powierzchni narzędzi niemetalowych w trakcie ich użytkowania. Na ich podstawie możliwe jest określenie rodzaju czynności (np. cięcie, struganie) oraz typu obrabianego za ich pomocą materiału (np. skóra, drewno). W zakres tej metody wchodzi również analiza przekształceń związanych ze stosowaniem opraw oraz przechowywaniem artefaktów w pochwach/futerałach. W trakcie wykonywania tego typu badań zabytki oglądane są pod specjalistycznym mikroskopem, co pozwala na dokładną obserwację przekształceń pochodzenia użytkowego.

Analizie traseologicznej poddano szereg wytworów krzemiennych przechowywanych w zbiorach Działu Archeologii Muzeum Narodowego w Kielcach. Wśród przebadanej grupy zabytków znajdował się między innymi długi wiór krzemienny, który wchodzi w skład zbioru 12 wiórów odkrytych przypadkowo w miejscowości Świątniki, w powiecie jędrzejowskim. Formy te zostały wykonane z krzemienia wołyńskiego, którego złoża zlokalizowane są na obszarze zachodniej Ukrainy, czyli w odległości około 350 km od miejsca ich odkrycia.

W trakcie przeprowadzonej przez Piotra Mączyńskiego analizy zaobserwowano widoczne na graniach międzynegatywowych oraz krawędziach bocznych słabo wykształcone wyświęcenie o kraterowej topografii oraz chropowatej teksturze (rys. 1).

Według badacza zmiany te powstały najpewniej w trakcie transportu narzędzia lub stosowania owijki jako efekt kontaktu powierzchni wytworu z miękkim materiałem typu skóra. Obecność na powierzchni wióra tego rodzaju śladów pozwala przypuszczać, że zabytek przebył długą drogę zanim dotarł na obszar województwa świętokrzyskiego. Najprawdopodobniej został on wykonany przez ludność kultury lubelsko-wołyńskiej (4500/4400–3650/3600 p.n.e.) w odległych pracowniach zlokalizowanych w sąsiedztwie naturalnych złóż krzemienia wołyńskiego, skąd następnie wraz z pozostałymi wiórami wchodzącymi w skład zbioru został przewieziony w organicznym pojemniku (np. sakiewka, worek, etc.) i zdeponowany w Świątnikach.

Rys. 1. Wiór krzemienny z miejscowości Świątniki, pow. Jędrzejowski. 1, 2 – słabo wykształcone wyświęcenie o kraterowej topografii oraz chropowatej teksturze. Najpewniej powstałe w trakcie transportu narzędzia lub stosowania owijki jako efekt kontaktu powierzchni wytworu z miękkim materiałem typu skóra. Fot. P. Mączyński (pow. 200, ob. 20).

Oprac. Beata Polit

Bibliografia:

Mączyński P., Zakościelna A., Flint inventories of Lublin-Volhynian culture burials from sites 1A and 2A in Strzyżów, Hrubieszów district, in light of the archaeological and traseological analysis, „Sprawozdania Archeologiczne” 2017, t. 69, s. 327–352.

Zakościelna A., Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej, Lublin 1996.