Hetka rogowa

Hetka rogowa
Chronologia: okres wczesnośredniowieczny
Miejsce odkrycia: grodzisko w Wiślicy
Wymiary: długość 5,7 cm, grubość 0,6 cm
Surowiec: róg
Sposób wykonania: obróbka ręczna
MNKI/C/104

Szczegółowa charakterystyka: mały kołek o przekroju kolistym z jednej strony obcięty płasko, u wierzchołka spiczasto zatemperowany, o powierzchni oszlifowanej. W pobliżu ściętego płasko końca zdobiony dwoma dookolnymi żłobkami, a pośrodku długości hetki analogicznymi żłobkami.

Hetki kościane wykonywano na własny użytek. Pospolitość surowca oraz nieskomplikowana i krótkotrwała obróbka powodowały, że przedmioty te wykonać mógł prawie każdy.

W dotychczasowej literaturze przedmiotu przewijają się trzy poglądy tyczące się funkcji hetek. Pierwszy głosi, że hetki, prototypy obecnych guzików – służyły do spinania odzieży, w szczególności kożuchów. Hetki mogły także służyć jako dziecięce zabawki lub instrumenty muzyczne (aerofony wirujące), tzw. czuryngi – krótkie kostki zaopatrzone w otworki do przewleczenia sznurka, za pomocą którego wprowadzano je w ruch wirowy (podczas wirowania kostki wydawały niski „buczący” dźwięk). Rzadziej można też znaleźć ich zastosowanie w elementach biżuterii np. naszyjników o charakterze dekoracyjnym lub magicznym. Fakt, że niektóre z hetek mają obcięte wyrostki stawowe kości, mógłby wskazywać, że przynajmniej te hetki mogły spinać odzież. Tak obrobione przedmioty łatwiej można było przetykać przez pętelki i otworki w ubraniu. W przypadku hetek – instrumentów obcinanie zakończonych kości byłoby raczej zbyteczne.

Podsumowując, główną funkcją hetek było spinanie odzieży. Okazjonalnie, wtórnie mogły być one (te z jednym otworem) używane we wczesnym średniowieczu do wydawania buczącego, brzęczącego dźwięku. 

Oprac. Barbara Klepacz

Bibliografia:

http://chruscielowisko.dzwiek.org/

Malinowski T., Wczesnośredniowieczne hetki czy wirujące kostki, „Słupskie Studia Historyczne” 1993, t. 1, s. 3–13.