Henryk Sienkiewicz z Leonem Wyczółkowskim i Brunonem Abakanowiczem w Ploumanach

Henryk Sienkiewicz z Leonem Wyczółkowskim i Brunonem Abakanowiczem w Ploumanach
1898
fotografia, karton
18,5 x 13,3 cm 
MNKi/S/1027

Fotografia przedstawia grupę dziewięciu osób przy tarasie zamku w bretońskim Ploumanach – rezydencji Brunona Abakanowicza. Po środku, na krześle, w swobodnej pozie – z nogą założoną na nogę – siedzi Henryk Sienkiewicz. Jego prawa dłoń wspiera się na lasce, którą według tradycji rodzinnej przywiózł z podróży do Afryki. Przedmiot, obecnie znajdujący się w zbiorach Pałacyku w Oblęgorku, został wykonany z egzotycznego drzewa i kła dzika afrykańskiego. Obok autora Trylogii, na sąsiednim krześle, leży biały pies z ciemnymi łatami na głowie. 

Pozostałe osoby na fotografii stoją za pisarzem, ustawione w półkole. Pierwsza od lewej to guwernantka córki Sienkiewicza, Angielka Mahala Gardinier. Obok niej stoi sama Jadwiga Sienkiewiczówna, a dalej jej przyjaciółka Zofia Abakanowicz – córka gospodarza. Po śmierci ojca, w 1900 roku, prawną opiekę nad Zofią objął Henryk Sienkiewicz. Dziewczyna zamieszkała nawet na pewien czas w Warszawie. Kolejne dwie kobiety to guwernantki Zofii – Klementyna i Klara. Dalej, z założonymi rękami, stoi malarz Leon Wyczółkowski. Postać ważna zwłaszcza dla córki pisarza, dla której był jednym z mistrzów nauki malarstwa. To z nim Jadwiga stworzyła w Oblęgorku panneau przedstawiające kwiaty. Z ośmiu malowideł sześć sygnował Wyczółkowski, jedno Sienkiewiczówna, a jedno podpisali wspólnie. Dzieła, które pierwotnie zdobiły pałacykowy hol, zostały przewiezione do Warszawy i zniszczone w trakcie powstania w 1944 roku. Artysta jest też autorem portretu pisarza z 1899 roku, który uważany jest za jedno z jego najlepszych przedstawień. Niestety, praca ta również nie zachowała się do naszych czasów. 

Dwaj mężczyźni z prawej strony to syn pisarza Henryk Józef Sienkiewicz oraz gospodarz zamku – inżynier, wynalazca i filantrop Brunon Abakanowicz, przyjaciel autora Krzyżaków. Na stałe mieszkał w Paryżu, gdzie odniósł sukces jako przemysłowiec. Pokaźny majątek pozwolił mu na zakup willi w Parc St. Mour oraz wysepki Ploumanach, gdzie wzniósł – jako letnią rezydencję – zamek z czerwonego piaskowca. 

Wydaje się, że posiadłość ta sprzyjała pracy literackiej Sienkiewicza. Ignacy Chrzanowski – krewny pisarza, wydawca jego utworów i pierwszy badacz korespondencji, wspominał:

„W r. 1898, w lecie, niżej podpisany miał szczęście bawić z Sienkiewiczem u jego przyjaciela Brunona Abakanowicza na wyspie Ploumanach w Bretanii. Sienkiewicz pracował wówczas w dalszym ciągu nad Krzyżakami – zamykał się w swoim pokoiku na cztery spusty i pracował od pół do dziewiątej rano do południa, po czym wychodził na plażę, często blady i – dosłownie – ze spotniałym czołem. Otóż, kiedy go niżej podpisany zapytał, co go tak męczy, odpowiedział: »Praca nad prostotą stylu«”. 

Sienkiewicz w sierpniu 1898 roku donosił z kolei szwagierce Jadwidze Janczewskiej: 

„Po powrocie na »Wyspę Obżarstwa« miałem dobry pokój przy wieży, a pracownię w samej wieży, o czterech oknach – doskonały kąt […]. Było jasno, ładnie – i widok na port, na pełne morze, na Siedem Wysp, więc się pisało dobrze i łatwo. Dużom ułożył, dużom wymyślił, dużom trudności i szkopułów przezwyciężył – więc teraz tylko pisać i pisać!”.

Oprac. Łukasz Wojtczak
 

Bibliografia

Chrzanowski I., Studia i szkice, t. 2, Kraków 1939.

Kowalska-Lasek A., Panna na Oblęgorku i na frankach Nobla, Kielce 2019.

Krzyżanowski J., Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, Warszawa 2012.

Putowska L., Oblęgorek. Muzeum Henryka Sienkiewicza, Kielce 2008.

Sienkiewicz H., Listy, t. 2, cz. 3, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa 1996.