Kałamarz Stefana Żeromskiego

Zakopane, XIX/XX wiek
rzeźbienie, drewno
wys. 17 cm, podstawa 35 x 16,5 cm
MNKi/Ż/69

Wśród miejscowości związanych z biografią Stefana Żeromskiego Zakopane odgrywa szczególną rolę. Pisarz na przestrzeni blisko trzydziestu lat, między 1892 a 1921 rokiem, przebywał kilkukrotnie w stolicy polskich Tatr.

W czasie pierwszej wizyty na Podhalu poznał Stanisława Witkiewicza, dawnego nauczyciela rysunku swej narzeczonej, Oktawii z Radziwiłłowiczów Rodkiewiczowej. Relacja przerodziła się w wieloletnią przyjaźń. Żeromskiego fascynowała nie tylko nietuzinkowa postać popularnego artysty, ale i jego twórczość, szczególnie projekty i wytwory ujęte w stylu zakopiańskim, którego Witkiewicz był inicjatorem. Meble, przedmioty codziennego użytku, ubiory, instrumenty, a nawet cała architektura budynków mieszkalnych, z założenia miała łączyć tradycyjne elementy sztuki Podhala z nowoczesnym polskim budownictwem.

Pierwszym domem Stefana Żeromskiego, którego postawienie zlecił w 1905 roku, kiedy jego popularność zaowocowała poprawieniem się sytuacji materialnej, była tzw. Chata w Nałęczowie, zaprojektowana właśnie w stylu zakopiańskim. Jan Koszczyc-Witkiewicz, bratanek Stanisława Witkiewicza, był twórcą projektu, a także nadzorował budowę.

Żeromski posiadał również kilka przedmiotów codziennego użytku we wspomnianej formie. Jednym z nich był kałamarz, który znajduje się w zbiorach Muzeum Stefana Żeromskiego. Wykonany z drewna nie tylko doskonale służył do przechowywania narzędzi pisarskich, ale i miał charakter ozdobny. Na prostokątnej, drewnianej podstawie wyrzeźbiono kilka przedmiotów. Na środku kałamarza leży góralski kapelusz, tzw. kłobuk, we wnętrzu którego ukryto szklany pojemnik na atrament. Po jego prawej stronie widnieje zdobiony chodak z wydrążonym wnętrzem do przechowywania stalówek. Natomiast obsadki pióra można umieścić w środku pnia, znajdującego się po lewej stronie.

Oprac. Magdalena Del

Bibliografia

Budzyńska N., Witkiewicz, ojciec Witkacego, Kraków 2022.

Hutnikiewicz A., Stefan Żeromski, Warszawa 1973.

Pinkwart M., Stefan Żeromski. Prezydent Rzeczpospolitej Zakopiańskiej, Kraków 2018.