Wśród nielicznych i mało przebadanych zabytków gotyckiej rzeźby kamiennej w Polsce ważne miejsce przypada tablicom fundacyjnym. Są to kamienne płyty umieszczane na elewacji kościoła, upamiętniające budowę danej świątyni czy też założenie parafii. Nie bez znaczenia była ich lokalizacja. O umiejscowieniu decydowało to co tablica miała przekazać oraz znaczenie ideowe. Obecnie można je podziwiać nad wejściem do świątyń, co dawniej pozwalało wiernym zapoznać się z przyczyną fundacji obiektu. Tablice ukazywały płaskorzeźbę fundatora, który ofiarowywał kościół Matce Bożej lub swojemu patronowi. W dolnej części płyty bądź na jej obrzeżach znajdowała się inskrypcja – tekst w języku łacińskim tłumaczący wydarzenie.
Tablica fundacyjna, którą można podziwiać w Wiślicy, wykonana została z piaskowca o wymiarach 242 x 192 cm. Można w niej wyodrębnić dwie części. Górna przedstawia płaskorzeźbę klęczącego króla Kazimierza Wielkiego w zbroi, okrytego płaszczem, podającego w akcie ofiarowania Matce Bożej model kolegiaty wiślickiej. Maryja siedząc, trzyma stojące na jej kolanach Dzieciątko Boże. Pomiędzy władcą a Maryją widoczna jest tarcza z orłem Królestwa Polskiego. Za Kazimierzem Wielkim stoi biskup Bodzanta, w spadającym na ręce ornacie i infule. W lewej ręce trzyma pastorał, prawą dotyka klęczącego króla, dodając mu otuchy bądź też pilnując go, by ten przypadkiem nie ustąpił z zamiaru ofiarowania kościoła.
Płyta zgodnie z jej funkcją upamiętnia ufundowanie wiślickiej bazyliki przez króla Kazimierza Wielkiego w 1350 roku, o czym informuje sześć wersów wykutych gotycką minuskułą, umieszczonych w drugiej, dolnej części tablicy. Napis w języku łacińskim: „ANNO DOMINI MCCCL PRINCEPS EXCELLENTISSIMVS KAZIMIRVS SECVNDVS DEI GRATIA POLONORVM REX ECCLESIAM SANCTAE MARIAE VISLICIENSIS QVADRO FABRICAVIT LAPIDE CVIBENEFICII MEMOR CLERVS VISLICIENSIS ET POPVLVS DECVS SVI OPERIS ANNO DOMINI MCCCCLX QUATRO AVREIS INSCRIPSIT LITTERIS” co oznacza ,,Roku Pańskiego 1350 Najjaśniejszy Kazimierz II z Bożej łaski król Polski wzniósł kościół przenajświętszej Maryi Panny z ciosanego kamienia, pamięć której to zasługi i ozdobą jego dzieła roku Pańskiego 1464 duchowieństwo wiślickie i lud złotymi wypisali głoskami”. Pierwotnie napis był złocony.
By poznać dokładniej historię kamiennej tablicy, należy cofnąć się do czasów władcy Kazimierza Wielkiego i związanego z nim faktu historycznego, który dziś można śmiało opowiadać jako anegdotę. W 1349 roku wyżej wspomniany władca był wielki nie tylko pod względem zdolności przywódczych, ale też pod względem podbojów miłosnych. I o te ostatnie poczynania został mocno zgromiony publicznie przez wikariusza katedry krakowskiej, księdza Marcina Baryczkę. Kazimierz Wielki wpadł w gniew i rozkazał utopić oskarżyciela w dzień św. Łucji w Wiśle. W stolicy apostolskiej zawrzało, dodatkowo pojawiła się w miastach i wsiach polskich zaraza. Król tak zląkł się własnego czynu, że zaczął gorliwie odprawiać pokutę, m.in. fundując budowę obecnej Bazyliki Mniejszej w Wiślicy.
O tym wydarzeniu przypomina właśnie tablica fundacyjna, którą można podziwiać nad bocznym wejściem do Bazyliki Mniejszej w Wiślicy. Co ciekawe płyta ta nie pochodzi z czasów króla Kazimierza Wielkiego. Powstała znacznie później. W 1464 została ufundowana i umieszczona nad bocznym portalem przez kapitułę wiślicką a dokładniej przez jednego z jej członków, słynnego kronikarza, kanonika Jana Długosza.
Bibliografia:
Bazylika Mniejsza pw. Narodzenie NMP w Wiślicy, red. M. Pieniążek-Samek, Kielce 2005.
Mrozowski P., Polskie tablice erekcyjne z wieków XIV i XV, „Studia Źródłoznawcze. Commentationes” 1990, t. 32–33, s. 77–112.
Szewera T., Milenium. O sto lat za późno, „Odgłosy” 1960, nr 37, s. 1, 5.
Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w pińczowskiem, skalbmierskiem i wiślickiem, Marjówka 1927.
