155 lat temu urodził się Stefan Żeromski – jeden z najwybitniejszych polskich prozaików i dramatopisarzy; pisarz, który był przekonany o szczególnym posłannictwie literata, jego odpowiedzialności za kształtowanie losu narodu i Ojczyzny, pretendent do literackiej Nagrody Nobla.
Portret Stefana Żeromskiego, Aleksander Głuszczenko, 2004, własność Muzeum Narodowego w Kielcach
Żeromski przyszedł na świat w Strawczynie koło Kielc 14 października 1864 roku.
Pomnik w Strawczynie
Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Był synem Wincentego Żeromskiego i Franciszki Józefy z Kartelów.
Drzewo genealogiczne rodu Żeromskich, Sylwia Morys, Anna Gliwińska, 2004, własność Muzeum Narodowego w Kielcach
Fotografia rodziców Stefana Żeromskiego, K. Zapałowa, „Rodzina Stefana Żeromskiego w Świętokrzyskiem”
W 1873 roku rozpoczął naukę w wiejskiej szkole elementarnej w Psarach. Zdobytą tam wiedzę wykorzystał w 1874 roku podczas egzaminów wstępnych do kieleckiego Męskiego Gimnazjum Rządowego. W trakcie nauki stracił rodziców. Najpierw umarła mu matka w 1879 roku, zaś 4 lata później ojciec. Po śmierci rodziców Żeromski utrzymywał się głównie z korepetycji.
Tableau maturalne z 1886 roku, własność Muzeum Narodowego w Kielcach
Świadectwo Stefana Żeromskiego z III klasy
Replika XIX-wiecznego munduru szkolnego
Z czasów gimnazjalnych pochodzą jego pierwsze próby literackie – wiersze, dramaty, przekłady z literatury rosyjskiej. Nad początkami twórczości młodego pisarza czuwał jego ulubiony nauczyciel, polonista – Antoni Gustaw Bem. Literat zadebiutował w roku 1882. Na łamach „Tygodnika Miód i Powieść” (nr 27 z 8 lipca 1882) ukazało się jego tłumaczenie wiersza pt. Pragnienie autorstwa Michała Lermontowa. Rok 1882 to także czas, kiedy Stefan Żeromski zaczął pisać Dzienniki prowadzone systematycznie aż do 1891 roku. Naukę w kieleckiej szkole zakończył w 1886 roku.
Pierwsza strona Dzienników
Spod jego pióra wyszły utwory, które znalazły się w kanonie polskiej literatury:
- Rozdziobią nas kruki, wrony
- Siłaczka
- Syzyfowe prace
- Ludzie bezdomni
- Echa leśne
- Popioły
- Dzieje grzechu
- Wierna rzeka
- Przedwiośnie
- Dzieje grzechu
- Puszcza jodłowa
Fragmenty Dzienników (czyta A. Ferenc)
Zdzisław Jerzy Adamczyk Czego nie wiemy o młodości Stefana Żeromskiego. Przed nowym wydaniem Dzienników
