Do najbardziej prestiżowych odznaczeń II Rzeczypospolitej należał Krzyż Niepodległości. Inicjatorką jego powstania była Aleksandra Piłsudska, której intencją było szczególne wyróżnienie działaczy i bojowników PPS – odwołujących się do tradycji powstańczej i walczących o niepodległość jeszcze przed wybuchem Wielkiej Wojny. Konsekwencją tej inicjatywy było powołanie zespołu, który z końcem 1928 roku rozpoczął pracę nad ustanowieniem nowego wyróżnienia. Do grupy tej należeli m.in. byli konspiratorzy PPS: gen. Kazimierz Sosnkowski, Walery Sławek i Aleksander Prystor.
Projekt opracował Mieczysław Kotarbiński – malarz i grafik, profesor Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Krzyż charakteryzują równe ramiona, rozszerzone na krańcach. Awers pokryty jest czarną emalią, przedzieloną złoconym paskiem. Na ramionach poziomych znajduje się napis: BOJOWNIKOM NIEPODLEGŁOŚCI. Ramiona związane są pośrodku tarczą ze stylizowanym wizerunkiem orła. Rewers złocony jest na całej powierzchni, a wstążka ma barwę czarną z czerwonymi paskami wzdłuż obu boków.
Obok bojowników PPS, żołnierzy Legionów Polskich i POW, Krzyżem Niepodległości dekorowani byli także weterani powstania styczniowego, nauczyciele i uczniowie walczący o szkołę polską, uczestnicy rewolucji 1905 roku, obrońcy Lwowa, powstańcy śląscy, wielkopolscy oraz osoby poświęcające się na rzecz niepodległości również poza terenem ziem polskich. Wśród wyróżnionych znaleźli się ludzie z różnych środowisk, w tym wiele kobiet.
Fot. Krzyż Niepodległości, Mieczysław Kotarbiński, brąz złocony, emalia, ryps, Polska, 1930–1939
