11 listopada 1918 roku oddziały niemieckie zostały rozbrojone w Warszawie, a brygadier Józef Piłsudski przejął od Rady Regencyjnej – organu władzy powołanego w 1917 roku przez niemieckie i austro-węgierskie władze okupacyjne – dowództwo nad wojskiem polskim. W tym samym dniu państwa Ententy zawarły z Niemcami rozejm, kończący Wielką Wojną.
W dyskusjach padały różne propozycje daty, jako symbolu odzyskanej niepodległości. Zgłaszano na przykład 10 lutego na pamiątkę pierwszej sesji Sejmu Ustawodawczego. Konserwatyści i monarchiści akcentowali 7 października, gdy Rada Regencyjna proklamowała niepodległość Polski. Lewica niepodległościowa – PPS i PSL „Wyzwolenie” – świętowała 7 listopada, w rocznicę utworzenia rządu Ignacego Daszyńskiego. Piłsudczycy zgłaszali 6 sierpnia – datę wymarszu I Kompanii Kadrowej z Krakowa lub 11 listopada, który od 1920 roku świętowali zwyczajowo.
Po przewrocie majowym premier Piłsudski wydał 8 listopada 1926 roku okólnik, w którym ogłosił 11 listopada dniem wolnym od pracy w urzędach państwowych, ale dopiero ustawa z 23 kwietnia 1937 roku sankcjonowała 11 listopada jako państwowe Święto Niepodległości. PPS włączyła się w obchody, podkreślając swój związek z tradycją powstańczą i legionową oraz wsparcie dla państwa zagrożonego wojną. Święto Piłsudskiego i sanacji było bojkotowane przez endecję. W ogólnym odbiorze społecznym dzień ten był wówczas postrzegany jako ukoronowanie starań o niepodległość.
Przebieg uroczystości charakteryzował się podobnym scenariuszem, na który składały się nabożeństwa w kościołach i synagogach, defilady wojskowe, festyny ludowe, akademie artystyczne w teatrach i okolicznościowe seanse w kinach, a także odsłanianie tablic pamiątkowych, pomników, czy nadawanie odznaczeń. Fasady domów były dekorowane flagami i gałązkami, a okna ozdabiały nalepki.
Prezentujemy jedną z nich z lat 1937–1938. Wieńczy ją odznaka I Brygady Legionów Polskich „Za wierną służbę”, a otacza wężyk generalski. Część centralną wypełniło stylizowane godło państwowe na czerwonej tarczy oraz wizerunki symbolizujące osiągnięcia II RP – budowę zakładów Centralnego Okręgu Przemysłowego oraz miasta i portu morskiego w Gdyni.
_________
Fot. Nalepka okienna „Święto Niepodległości 11 Listopada”, Polska, 1937–1938
