W rocznicę bitwy wiedeńskiej z 1683 roku prezentujemy karabelę, będącą obiektem wyjątkowym w polskich zbiorach. Została wykonana najprawdopodobniej przez Ormian, którzy po upadku Kamieńca Podolskiego w 1672 roku zmonopolizowali handel z obszarem bliskowschodnim, a w perskim Isfahanie mieli własną dzielnicę. Zgodnie ze zwyczajem sarmackim szabla została złamana rytualnie – zapewne na pogrzebie właściciela, będąc uprzednio naciętą w poprzek zewnętrznego płazu.
Ten typ szabli, z charakterystyczną rękojeścią w kształcie ptasiego dzioba, wywodzi się z Turcji lub Persji. Broń ta była znana już w 1. poł. XVII wieku, ale rozpowszechniła się w Rzeczypospolitej po odsieczy wiedeńskiej. Na płazie zewnętrznym karabeli widoczna jest inskrypcja w języku polskim: WTENCZAS DOBY [tekst nieczytelny] GDY WOYNY [tekst nieczytelny] SŁUSZNOŚCI [tekst nieczytelny] TO CIE OBRONIE. Zaś na płazie wewnętrznym czytamy: W HASPAHANIE STOECZNYM PERSKIM MIEŚCIE ROKU PAŃSKIE 16[8?]3.
Data bitwy wojsk Rzeczypospolitej, Austrii i Rzeszy Niemieckiej z armią turecką mogła zostać umieszczona jako symbol spektakularnego zwycięstwa pod Wiedniem, gdzie Turcy znaleźli się za sprawą chrześcijańskich Węgrów, walczących z ich wspólnym przeciwnikiem – Austrią. Wiktoria koalicji pod wodzą Jana III Sobieskiego uratowała wówczas monarchię Habsburgów w tym kraju i oddaliła ewentualne zagrożenie atakiem Turcji na Polskę.
Panowanie Sobieskiego przyniosło jednocześnie zakończenie konfliktu z Tatarami w Rzeczypospolitej, gdy przywrócono ich do służby i praw, nadano ziemię w Wielkim Księstwie Litewskim i pozwolono odbudować meczety. Męska część szlachty polskiej nadal nosiła się również na modłę orientalną – zakładając długie szaty, przewiązując się jedwabnymi pasami kontuszowymi i dopinając do boku karabele.
 |
 |
Fot. Karabela, stal damasceńska, blacha mosiężna, złoto, masa perłowa, drewno, skóra, Persja, Isfahan, XVII/XVIII w.
