16 GRUDNIA

Cykl: Historyczna kartka z kalendarza

Robotnik, Narutowicz

Dnia 16 grudnia przypada rocznica zabójstwa Gabriela Narutowicza, pierwszego prezydenta Polski.
Przed odzyskaniem niepodległości był inżynierem, konstruktorem i profesorem Politechniki w Zurychu. W dobie wyborów przed Zgromadzeniem Narodowym pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych. Jego kandydaturę zgłosiło lewicowe PSL „Wyzwolenie” i 9 grudnia 1922 roku Narutowicz został wybrany głową państwa głównie głosami lewicy, PSL „Piast” oraz Bloku Mniejszości Narodowych – w tym Koła Żydowskiego.

Narodowa Demokracja rozpoczęła wówczas kampanię nienawiści przeciw Narutowiczowi, odmawiając mu polskości i nazywając „żydowskim pachołkiem”. Jednocześnie endecy manifestowali publicznie podziw dla Benito Mussoliniego, a na łamach prasy wyrażali poparcie dla faszyzmu. W dniu zaprzysiężenia prezydenta, 11 grudnia, bili na ulicach Warszawy polityków żydowskich, socjalistycznych i ludowych oraz zastrzelili Jana Kałuszewskiego, niosącego sztandar PPS-u w pochodzie robotniczym w obronie posłów. Pięć dni później Eligiusz Niewiadomski, malarz i sympatyk ruchu narodowego, zastrzelił Narutowicza podczas otwarcia wystawy w Zachęcie – początkowo będąc gotowym zabić Józefa Piłsudskiego. Stał się następnie bohaterem nacjonalistów i antysemitów.

Julian Tuwim, będący podczas zbrodni w Zachęcie, opuścił galerię targany głośnym płaczem. Później napisał wiersz skierowany do endecji, zaczynający się słowami: „Krzyż mieliście na piersiach, a brauning w kieszeni”. Prezentowany numer „Robotnika” pochodzi z 16 grudnia 1937 roku, gdy przypadała 15. rocznica zabójstwa. Wiersz Tuwima został wydrukowany na stronie tytułowej wraz z utworem Antoniego Słonimskiego. Jak co roku PPS wezwała również do uczczenia pamięci prezydenta pięcioma minutami ciszy i zaprzestaniem wówczas pracy.

 

Fot. „Robotnik”, papier, Polska, Warszawa, 16.12.1937

 

 

POWRÓT