1 maja 1886 roku Chicago było świadkiem demonstracji robotników, walczących o 8-godzinny dzień pracy. Wydarzenie to stało się źródłem dzisiejszego Międzynarodowego Dnia Solidarności Ludzi Pracy. Tradycja robotniczego święta, ukształtowana w Stanach Zjednoczonych i Europie na przełomie XIX i XX wieku, przyjęła za swój znak kolor czerwony – symbol przelanej krwi i robotniczej solidarności. Na ziemiach polskich demokratyczny ruch robotniczy łączył walkę o prawa pracy i równość społeczną z walką o niepodległość. Kierował nim Józef Piłsudski, lider PPS, który w kwietniu 1895 roku pisał:
„My jeden dzień tylko mamy w roku, gdy jawnie, widocznie dla wszystkich, głos swój podnosimy. Świętując dzień 1 maja, wypowiadamy swe żądania i cele. Chcemy większej płacy i 8-godzinnego dnia roboczego. Czujemy niewolę, w której nas carat trzyma, knutem i bagnetem hamując wszelkie nasze kroki na drodze ku lepszej przyszłości. Niech w solidarnych szeregach robotniczych nie zabraknie nikogo, kto nie chce, by wieczne upodlenie i krzywda były udziałem pracujących. Świętujemy wszyscy pierwszy maja z hasłem na ustach: Niech żyje nasza sprawa robotnicza! Niech żyje wolny polski lud!”.
Robotnicy stanowili większość żołnierzy Legionów Polskich, a działacze ruchu robotniczego i ludowego utworzyli w listopadzie 1918 roku pierwszy rząd niepodległej Polski, który wprowadził równe prawa i 8-godzinny dzień pracy. Do ideałów tej tradycji odwoływało się Polskie Państwo Podziemne, Komitet Obrony Robotników, Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża – akcentujące swoje powołanie w 1978 roku „w przededniu 1 maja, święta od ponad 80-ciu lat symbolizującego walkę o prawa robotnicze” – a następnie „Solidarności”, której znak kreśli się kolorem czerwonym.
Tadeusz Mazowiecki pisał w „Tygodniku Solidarność” z 1 maja 1981 roku: „Myśl o sprawiedliwości społecznej, o prawach i godności człowieka pracy – zwraca nas dzisiaj ku najlepszej tradycji tego święta. Łączą się w niej lata walk robotniczych, socjalistyczne ideały ludzi wolnych i równych i moralna słuszność sprawy, którą świat robotniczy wniósł w historię ludzką walcząc o prawa swoje i prawa wszystkich ludzi. Różne są formy i różne sposoby jego czczenia, także i chrześcijaństwo czci w tym dniu godność ludzkiej pracy”.
Fot. Robotnik w hali odlewni Zakładów Chemar, papier fotograficzny, Polska, Kielce, 1976
