II wojna światowa, rozpoczęta 1 września 1939 roku atakiem hitlerowskich Niemiec na Polskę, przyniosła miliony ofiar, Holocaust ludności żydowskiej i ruinę wielu państw.
1 września jest również rocznicą otwarcia Polskiego Cmentarza Wojennego na Monte Cassino. Nekropolia powstała z inicjatywy polskich weteranów i znalazła swoje miejsce w Dolinie Śmierci – jak polscy żołnierze nazywali podczas bitwy płaskie siodło pomiędzy Monte Cassino a wzgórzem 593, skąd szło polskie natarcie. Cmentarz został zaprojektowany przez Wacława Hryniewicza i Jerzego Skolimowskiego, a wykonany przez polskich saperów i włoskich robotników pod kierownictwem Tadeusza Muszyńskiego.
Wejścia strzegą dwa lwy ze skrzydłami uniesionymi ku górze, wyrzeźbione w trawertynie przez Duilio Cambellottiego. Za nimi znajduje się Krzyż Virtuti Militari z płonącym zniczem. Groby umieszczone są na dziewięciu tarasach zwieńczonych murem – ołtarzem – z godłami oddziałów, zaś powyżej wytyczono krzyż o ramionach długości 50 metrów z polskim godłem państwowym w formie kamiennej płaskorzeźby.
Wchodzących na cmentarz wita sentencja:
„PRZECHODNIU POWIEDZ POLSCE, ŻEŚMY POLEGLI WIERNI W JEJ SŁUZBIE”.
Nekropolia została uroczyście otwarta 1 września 1945 roku. Spoczywa tam ponad tysiąc obywateli II Rzeczypospolitej różnych wyznań i religii. Gustaw Herling-Grudziński – absolwent kieleckiego Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego i uczestnik bitwy o Monte Cassino – napisał o tym miejscu: „Jest to ostatni cmentarz Rzeczypospolitej”.
Dopełnieniem tej przestrzeni stał się pomnik 3. Dywizji Strzelców Karpackich, odsłonięty 18 maja 1945 roku na szczycie wzgórza 593, z umieszczoną na nim wymowną inskrypcją:
„ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ MY ŻOŁNIERZE POLSCY ODDALIŚMY BOGU – DUCHA, CIAŁO ZIEMI WŁOSKIEJ, A SERCA POLSCE”.
______________
Fotografia, która ukazuje niecodzienny widok na cmentarz od strony wzgórza 593, jest darem płk. dypl. Ludwika Domonia, pochodzącego z podkieleckich Ociesęk, uczestnika bitwy pod Monte Cassino.
