12 grudnia 1882 roku urodziła się Aleksandra Piłsudska – działaczka Polskiej Partii Socjalistycznej, Organizacji Bojowej PPS, Ligi Kobiet, Polskiej Organizacji Wojskowej, komendantka żeńskiego oddziału wywiadowczego I Brygady Legionów Polskich, odznaczona Orderem Virtuti Militari, druga żona marszałka Józefa Piłsudskiego.
W działalności konspiracyjnej "Ola" odznaczała się wyjątkową odwagą i poświęceniem, odpowiadając za składy broni, dostarczając ją walczącym, biorąc udział w akcjach bojowych. Po rozpoczęciu działań wojennych w 1914 roku angażowała się w prace sztabu i kwatery głównej Legionów w pałacu kieleckim, który jest obecnie siedzibą naszego Muzeum. Z końcem 1915 roku została aresztowana i internowana w obozie w Szczypiornie. Po odzyskaniu niepodległości angażowała się w działalność społeczną, była również inicjatorką powstania jednego z najbardziej prestiżowych odznaczeń II Rzeczypospolitej – Krzyża Niepodległości. Intencją Aleksandry Piłsudskiej było szczególne wyróżnienie działaczy i bojowników PPS, którzy walkę o niepodległość rozpoczęli na długo przed wybuchem Wielkiej Wojny. Konsekwencją tej inicjatywy było powołanie zespołu, który z końcem 1928 roku rozpoczął pracę nad ustanowieniem nowego wyróżnienia. Do grupy tej należeli m.in. byli konspiratorzy PPS: gen. Kazimierz Sosnkowski, Walery Sławek i Aleksander Prystor.
Projekt Krzyża Niepodległości opracował Mieczysław Kotarbiński – malarz i grafik, profesor Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Krzyż charakteryzują równe ramiona, rozszerzone na krańcach. Awers pokryty jest czarną emalią, przedzieloną złoconym paskiem. Na ramionach poziomych znajduje się napis: BOJOWNIKOM NIEPODLEGŁOŚCI. Ramiona związane są pośrodku tarczą ze stylizowanym wizerunkiem orła. Obok bojowników PPS, żołnierzy Legionów Polskich i POW, dekorowani byli Krzyżem Niepodległości także weterani powstania styczniowego z 1863 roku, nauczyciele i uczniowie walczący o szkołę polską, uczestnicy rewolucji 1905 roku, obrońcy Lwowa, powstańcy śląscy, wielkopolscy, osoby poświęcające się na rzecz niepodległości również poza terenem ziem polskich.
Fot. 2 Krzyż Niepodległości, Mieczysław Kotarbiński, Polska, 1930–1939 r., brąz złocony, emalia, ryps
