Po wojnie spółka akcyjna „Ćmielów” została upaństwowiona (3 stycznia 1946 roku) i wraz z fabryką porcelany „Świt” pozostawała pod zarządem Zjednoczenia Przemysłu Ceramiki Technicznej i Szlachetnej w Radomiu. W 1951 fabryka otrzymała nazwę Zakłady Porcelany „Ćmielów”, pod którą funkcjonowała do 1997 roku.
Zakład zatrudniał wykształconą jeszcze przed wojną kadrę pracowników, projektantów, modelarzy i dekoratorów. Już w 1945 roku w Ćmielowie została uruchomiona Zasadnicza Szkoła Ceramiczna, w której pod kierownictwem Mieczysława Kruka kształcono przyszłych malarzy-zdobników. Zajęcia w szkole prowadzili: Helena Marcinkowa, Maria Młodnicka, Otylia Majewska, Józef Wysocki, Józef Kwiecień, Tadeusz Stan, Kazimierz Wrzesień oraz wielu innych utalentowanych modelarzy i dekoratorów zakładu.
W roku 1947 powstało w Warszawie Biuro Nadzoru Estetyki Produkcji (BNEP), kierowane przez artystę plastyka Wandę Telakowską, działające początkowo w obrębie Ministerstwa Kultury i Sztuki, a od stycznia do czerwca 1949 roku podlegające Ministerstwu Przemysłu i Handlu, w końcu Ministerstwu Przemysłu Lekkiego. Współpraca BNEP z fabryką w Ćmielowie, zapoczątkowana w 1949 roku, polegała na komisyjnej selekcji dawnych wzorów oraz weryfikacji modeli nowych.
Produkcja porcelany w Ćmielowie w latach pięćdziesiątych reprezentowała styl tradycyjny, oparty na własnych wzorach z okresu międzywojennego. Wykonywano m.in. serwis stołowy Aleksander, zaprojektowany w połowie lat trzydziestych przez Bogumiła Marcinka we współpracy z Wincentym Potackim. Jednym z pierwszych fasonów, do którego produkcji zakład przygotowywał się około 1955 roku, był zestaw Walentyna opracowany w Zakładzie Ceramiki i Szkła Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. W 1956 roku utworzono Ośrodek Wzorcujący, którego pierwszym kierownikiem był Józef Jaworski, następnie od 1960 do 1976 roku dekorator Kazimierz Czuba. Głównym projektantem zakładu był – związany z wytwórnią już przed wojną – Wincenty Potacki, który po trwającym kilka lat epizodzie dolnośląskim powrócił do pracy w Ćmielowie w 1955 roku. Jest on autorem wielu serwisów, w tym niezawodnego Festona, Joanny, czy George. Feston, opracowany w 1957 roku w pełnym asortymencie, charakteryzował się powściągliwą formą, przypominającą serwisy z międzywojnia o falistych krawędziach miękko modelowanych naczyń z pętelkowymi uchwytami. Dużą popularnością wśród odbiorców o tradycyjnych gustach cieszył się bogaty, zdobiony reliefem zestaw Rococo. Do najbardziej lubianych i poszukiwanych fasonów, głównie ze względu na prostotę i funkcjonalność formy, należał serwis Carry z 1959, w którym tradycyjne okrągłe talerze zastąpiono talerzami o czworobocznym profilu i faliście wyciętych krawędziach. Zaprojektowany przez Potackiego w 1960 roku zestaw Lady, oparty na modelu ściętego odwróconego stożka, nagradzano dwukrotnie na branżowych Targach Poznańskich: w 1963 roku złotym medalem, a pięć lat później srebrnym. Większą różnorodność odnaleźć można w projektowanych przez Potackiego garniturach do kawy, czego przykładem są: Wiktoria (ok. 1959), Ela, Ida (ok. 1960), Goplana (1960), Krokus (1960), Krasnal (1962), Liliput (1962), Kajtek (1962), Lucy (ok. 1963), June (ok. 1965), Anna (ok. 1968). Mianem „szlagieru pełnego wyrazu” określono serwisy kawowe Goplana i Krokus, po ich debiutanckiej prezentacji na XXX Międzynarodowych Targach Poznańskich. Oba charakteryzują się smukłymi, cylindrycznymi formami, a różnice sprowadzają się do ukształtowania dzióbków i uchwytów.
W początku lat sześćdziesiątych związany z Zakładem Ceramiki i Szkła IWP Lubomir Tomaszewski rozpoczął prace projektowe nad nową formą garnituru. Efektem były serwisy Ina i Dorota, mające najbardziej awangardowe formy w polskiej produkcji ceramicznej, mogące uchodzić za nowoczesne także i dziś. Funkcjonalne kształty naczyń pozwalały na wygodne nalewanie z minimalnym przeciążeniem dłoni, dzięki uchwytowi umieszczonemu na górnej krawędzi, tak by środek ciężkości znajdował się pod dłonią. Cały imbryk wraz z wylewem i uchwytem wykonywano z jednej formy odlewniczej. Zgodnie z zaleceniami projektanta naczynia miały być pozbawione dekoracji i operować kontrastem bieli wnętrz i żywej w barwie powierzchni zewnętrznej. Czasem dekorowano je drobnymi białymi kropeczkami lub cienkimi liniami tworzącymi faliste okręgi. Oba garnitury produkowano od 1962 w krótkich seriach w ćmielowskim oddziale „Świt”, z którego postanowiono zrobić centralne miejsce produkcji galanterii i przemysłowych form unikatowych. Serwisy Tomaszewskiego wzbudziły zainteresowanie na Międzynarodowej Wystawie Form Przemysłowych w Paryżu w 1963 roku. Dorota i Ina, zaprezentowane w 1964 roku na Targach Krajowych w Poznaniu, otrzymały wyróżnienie w Konkursie Jakości i Estetyki Towarów „Dobre – Ładne – Poszukiwane”.
Od roku 1945 fabryka sygnowała swoje wyroby dawnym znakiem trójkąta z literą Ć w środku, drukowanym w kolorach niebieskim, zielonym i brązowym. Od roku 1979 wprowadzono nowy znak firmowy dla wyrobów stylowych, opracowany przez Zbigniewa Stadnickiego, drukowany, trójkolorowy (kobalt, purpura, chrom), z tarczą herbową pod koroną z liśćmi akantu opuszczonymi wzdłuż tarczy, na której umieszczono trójkąt z literą Ć w środku i datą 1790 pod nim; poniżej półkolem napis ĆMIELÓW.
 |
Serwis Goplana – część, proj. Wincenty Potacki, 1960, produkcja 2015, porcelana, malowanie natryskowe, natrysk wybierany
 |
Imbryk z serwisu Goplana, proj. Wincenty Potacki, 1960, porcelana, malowanie natryskowe, natrysk wybierany
 |
Serwis Margaret, proj. Wincenty Potacki, lata 70. XX wieku, porcelana, malowanie natryskowe i ręczne, złocenie
 |
Filiżanki z serwisu Lucy, proj. Wincenty Potacki, lata 60. XX wieku, porcelana, malowanie natryskowe, złocenie
 |
Filiżanka do kawy z serwisu Carry, proj. Wincenty Potacki, 1959, porcelana, malowanie natryskowe i ręczne, złocenie
 |
Wazon Lidia, proj. Wincenty Potacki, 1961, porcelana, malowanie natryskowe, drapanie
 |
Wazon Ćmielów, proj. Wincenty Potacki, lata 60. XX wieku, porcelana, malowanie natryskowe i ręczne, drapanie
 |
Serwis Dorota, proj. Lubomir Tomaszewski, 1961, porcelana, malowanie natryskowe i ręczne
 |
Dzbanek z serwisu Dorota, proj. Lubomir Tomaszewski, 1961, porcelana, malowanie natryskowe, natrysk wybierany
 |
Znak firmowy fabryki w Ćmielowie z okresu powojennego
Literatura:
Banaś B., Polski New Look. Ceramika użytkowa lat 50. i 60., Wrocław 2011.
Kołodziejowa B., Stadnicki Z.M., Zakłady Porcelany Ćmielów, Kraków 1986.
Kostuch B., Polska porcelana, Kraków 2003.
Kostuch B., Ceramika z drugiej połowy XX wieku w kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2005.
Śniegulska-Gomuła M., Od manufaktury magnackiej do przemysłu. Ceramika ćmielowska w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2015.
