Cykl: Porcelana ćmielowska w pigułce

ćmielówZałożona przez hr. Jacka Małachowskiego Fabryka Porcelany w Ćmielowie jest najstarszą wytwórnią w regionie. Przez ponad dwa wieki przeszła wiele przeobrażeń organizacyjnych i do dziś stanowi rzadki przykład ciągłości rozwojowej jednego zakładu.

Muzeum Narodowe w Kielcach posiada najbogatszą w kraju kolekcję ceramiki ćmielowskiej, która zebrana w układzie chronologicznym, stanowi zespół znakomicie ilustrujący przemiany stylistyczne i technologiczne oraz różnorodność wyrobów od początków działalności zakładu po wiek XX.

Najcenniejsze przykłady prezentowane są na ekspozycji stałej w Galerii Malarstwa Polskiego i Europejskiej Sztuki Zdobniczej.

Cykl (nie tylko) dla kolekcjonerów i miłośników porcelany. Opowiemy o historii fabryki, zaprezentujemy zdjęcia z naszych zbiorów. Będzie również mowa o sygnaturach i fałszerstwach.

Część 1: FABRYKA ĆMIELOWSKA - POCZĄTKI DZIAŁALNOŚCI

ćmielówW 1797 roku ekskanclerz wielki koronny, właściciel dóbr Ćmielowa, Bodzechowa i przyległości, Hyacynt (Jacek) hr. Małachowski kupił teren wójtostwa ćmielowskiego od Jana i Anny ze Strzemboszów – małżeństwa Zbrożków. Hrabia zdecydował o przeznaczeniu budynków folwarcznych wójtostwa na fabrykę fajansu. Rozpoczęcie produkcji można datować na 1809 rok. Za datą tą przemawiają następujące fakty: 11 maja 1808 roku hr. Małachowski zawarł kontrakt na prowadzenie fabryki fajansu z Niemcem Adolfem Fryderykiem Vatkem.

 

WIĘCEJ

Część 2: FAJANS Z DEKORACJĄ DRUKOWANĄ

ćmielówJacek hr. Małachowski zmarł 23 marca 1821 roku, a 16 dni później odszedł bezpotomnie jego syn Jan z Dukli. Dobra ćmielowskie po ojcu oraz Bałtów i Sadowie po bracie odziedziczyła córka Jacka, Franciszka z hr. Małachowskich, wdowa po generale Krzysztofie Dunin-Karwickim. Karwiccy ostatecznie postanowili pozbyć się dóbr położonych w guberni radomskiej i przenieść się na Wołyń do majątku Mizocz. W 1830 roku dobra ćmielowskie i bałtowskie kupili Wojciech Pusłowski i Teresa Scypio del Campo, siostra, a zarazem teściowa Franciszka Ksawerego ks. Druckiego Lubeckiego, która od 1845 roku była jedyną właścicielką wytwórni.

 

WIĘCEJ

Część 3: PIERWSZA PORCELANA

ćmielówZ końcem 1837 roku pierwszy dyrektor wytwórni – Adolf Fryderyk Vatke odszedł na emeryturę, a jego miejsce zajął Franciszek Weiss, pochodzący z Falkenau (Sokolova) w Czechach. Franciszek Weiss przybył do Ćmielowa jako specjalista mający uruchomić produkcję porcelany. Gdy zmarł 18 listopada 1837 roku, kierownictwo wytwórni objął jego młodszy brat Gabriel i sprawował je nieprzerwanie do roku 1866. Wraz z rodziną Weissów w latach 30. XIX wieku przybyła do Ćmielowa grupa ceramików, m.in. pochodzący z Czech – Jan Wencel i Karol Mach, zaangażowani specjalnie do prac nad urządzaniem fabryki porcelany. To właśnie Gabrielowi Weissowi należy przede wszystkim przypisać zasługę rozpoczęcia produkcji porcelany w Ćmielowie w końcu lat 30. XIX wieku.

 

WIĘCEJ

Część 4: KOLEJNY WŁAŚCICIEL - KAZIMIERZ CYBULSKI

ćmielów

Po śmierci Teresy Scypionowej w 1847 roku nową dziedziczką została jedyna córka zmarłej – Maria hr. Scipio del Campo, ks. Drucka Lubecka, wdowa po Franciszku Ksawerym, która w 1850 roku odstąpiła dobra w Opatowskiem swoim synom Józefowi i Aleksandrowi. Ostatecznie w 1856 roku jedynym właścicielem fabryki został Aleksander Drucki Lubecki. Dzięki niemu dobra Ćmielów, Bałtów i Sadowie doczekały się wreszcie większych inwestycji, z których najważniejszą było wzniesienie budynku dla fabryki, która dotychczas mieściła się w zespole kilku drewnianych domów i szop.

 

WIĘCEJ

Część 5: FABRYKA ĆMIELOWSKA W DRUGIM OKRESIE DRUCKICH LUBECKICH

aktualnośćKazimierz Cybulski kierował fabryką z dużym powodzeniem aż do śmierci w 1884 roku. Jego spadkobiercy, synowie Stanisław i Władysław Cybulscy, podzielili się rolami: wykształcony w Limoges Stanisław przejął nadzór nad fabryką, a Władysław nad sklepem w Warszawie. W okresie, kiedy wytwórnia pozostawała w rękach Cybulskich, został znacznie rozszerzony asortyment wyrabianych produktów. Oprócz naczyń stołowych i kuchennych zaczęto produkować wielkie naczynia dla potrzeb przemysłu i rzemiosła, a także wazy i meble ogrodowe. Za to w 1882 roku wytwórnia ćmielowska całkowicie zrezygnowała z produkcji naczyń fajansowych.

 

WIĘCEJ

Część 6: PORCELANA ĆMIELOWSKA W DRUGIM OKRESIE DRUCKICH LUBECKICH

Część 6: PORCELANA ĆMIELOWSKA W DRUGIM OKRESIE DRUCKICH LUBECKICH

Początkowo zakład pracował według założeń wprowadzonych przez Stanisława Cybulskiego.
W reklamie wytwórni, zamieszczonej na marginesie Katalogu wystawy sztuki starożytnej i nowożytnej, stosowanej do przemysłu zorganizowanej w Warszawie w 1889 roku, widniał cały zespół wyrobów, z których część zapewne pochodziła jeszcze z czasów poprzedniego właściciela. Dyrektorem technicznym fabryki był w latach 1887–1890 Feliks Pawłowski – autor błękitnego, opalizującego szkliwa, po nim kolejno Stanisław Chełmiński, Frank i Hron. Między 1888 a 1900 rokiem produkowano w Ćmielowie m.in. serwisy Feston i Rokoko.

 

WIĘCEJ

Część 7: FABRYKA PORCELANY W ĆMIELOWIE W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM

ćmielówI wojna światowa przerwała działalność zakładu, fabryka ruszyła ponownie dopiero w 1920 roku. Aleksander Drucki Lubecki, którego interesom zagroziła inflacja, nie mógł podołać koniecznym remontom i inwestycjom, dlatego sprzedał Ćmielów Towarzystwu Akcyjnemu Polskiego Banku Przemysłowego we Lwowie. Remont zajął zaledwie kilka miesięcy i już 7 lipca 1920 roku zakład rozpoczął produkcję. Na początku 1921 roku została utworzona spółka akcyjna „Fabryka Porcelany i Wyrobów Ceramicznych w Ćmielowie”, do której zarządu weszli dyrektorzy banków, przemysłowcy i właściciele ziemscy. Dyrektorem fabryki został Jerzy Holnicki-Szulc. Mimo że w 1924 roku spółka kupiła fabrykę porcelany w Chodzieży, lata dwudzieste nie były łatwe dla wytwórni ćmielowskiej.

 

WIĘCEJ

Część 8: FABRYKA PORCELANY W ĆMIELOWIE W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM CD.

porcelanW latach 30. XX wieku fabryka w Ćmielowie produkowała dziesięć pełnych fasonów serwisów stołowych, garnitury do herbaty oraz kawy, komplety śniadaniowe, garnitury do owoców, ciast, ryb oraz serwisy dla lalek i rozmaite pojedyncze naczynia, takie jak koszyczki, kieliszki do jaj, puszki i wiele innych. Nazwy wielu zestawów zaczerpnięte zostały z rodzimej geografii, jak: Lwów, Gdańsk, Toruń, Poznań, Gniezno, Cieszyn, Ćmielów, czy Bałtyk, przypominające dziś patriotyczne fascynacje w odrodzonym państwie. Wytwórnia korzystała nie tylko ze wzorów opracowywanych przez własnych projektantów, ale także kupowała projekty i dekoracje artystów z zewnątrz.

 

WIĘCEJ

Część 9: WYTWÓRNIA PORCELANY "ŚWIT" SP. Z O.O. W ĆMIELOWIE

aktualnośćWytwórnia porcelany „Świt” w Ćmielowie powstała z inicjatywy pracowników Fabryki Porcelany i Wyrobów Ceramicznych w Ćmielowie S.A. Jak podaje Jerzy Moniewski, opierając się o zachowane dokumenty, projekt wybudowania własnego zakładu powstał zapewne w 1934 roku. Jego realizację zaczęto od zakupu w 1935 roku dwóch sąsiednich placów zlokalizowanych pomiędzy drogą z Ćmielowa do Ożarowa a terenami stacji kolejowej.

 

WIĘCEJ

 

Część 10: FABRYKA PORCELANY W ĆMIELOWIE W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ

Popielniczka Juhas na hali, proj. Franciszek Kalfas, 1942–1944, porcelana, malowanie ręczneW przededniu II wojny światowej ćmielowska fabryka była świetnie rozwijającym się, doskonale prosperującym zakładem, dysponującym znakomitą kadrą techniczną i artystyczną. Już 25 października 1939 roku Niemcy przejęli fabrykę porcelany w Chodzieży i cały jej majątek przekazali na rzecz Związku Prowincjonalnego w Poznaniu, wskutek czego spółka straciła dwie trzecie swojego stanu posiadania. W czasie wojny wytwórnia kontynuowała produkcję serwisów według wzorów opracowanych w latach dwudziestych i trzydziestych. Trudności z zaopatrzeniem w surowce, niezbędne do wykonywania wysokogatunkowej porcelany, spowodowały, że w tym czasie skoncentrowano się na produkcji naczyń niższej jakości, przeznaczonych na potrzeby restauracji i kantyn.

WIĘCEJ

Część 11: DZIAŁALNOŚC FABRYKI ĆMIELOWSKIEJ PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

Serwis Margaret, proj. Wincenty Potacki, lata 70. XX wieku, porcelana, malowanie natryskowe i ręczne, złoceniePo wojnie spółka akcyjna „Ćmielów” została upaństwowiona (3 stycznia 1946 roku) i wraz z fabryką porcelany „Świt” pozostawała pod zarządem Zjednoczenia Przemysłu Ceramiki Technicznej i Szlachetnej w Radomiu. W 1951 fabryka otrzymała nazwę Zakłady Porcelany „Ćmielów”, pod którą funkcjonowała do 1997 roku. Produkcja porcelany w Ćmielowie w latach pięćdziesiątych reprezentowała styl tradycyjny, oparty na własnych wzorach z okresu międzywojennego.

 

WIĘCEJ

Część 12: FIGURKI ĆMIELOWSKIE

Figurki Pingwin, proj. Mieczysław Naruszewicz, 1957, porcelana, malowanie natryskoweEugeniusz Stawiński ówczesny minister przemysłu lekkiego 1 października 1950 roku powołał do życia Instytut Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie. Podjął decyzję o przekształceniu działającego do tej pory Biura Nadzoru Estetyki Produkcji. Propozycje IWP z pierwszych lat działalności były dość zachowawcze i nawiązywały do przedwojennej stylistyki art dèco. W 1955 roku w Instytucie został zatrudniony rzeźbiarz Henryk Jędrasiak, który stworzył zespół złożony z młodych absolwentów warszawskiej ASP. W jego skład weszli: Hanna Orthwein, Mieczysław NaruszewiczLubomir Tomaszewski. Artyści przygotowali kolekcję modeli rzeźb porcelanowych mających pełnić rolę współczesnego bibelotu. 


WIĘCEJ