Część 5: FABRYKA ĆMIELOWSKA W DRUGIM OKRESIE DRUCKICH LUBECKICH

Cykl: Porcelana ćmielowska w pigułce

Kazimierz Cybulski kierował fabryką z dużym powodzeniem aż do śmierci w 1884 roku. Jego spadkobiercy, synowie Stanisław i Władysław Cybulscy, podzielili się rolami: wykształcony w Limoges Stanisław przejął nadzór nad fabryką, a Władysław nad sklepem w Warszawie. W okresie, kiedy wytwórnia pozostawała w rękach Cybulskich, został znacznie rozszerzony asortyment wyrabianych produktów. Oprócz naczyń stołowych i kuchennych zaczęto produkować wielkie naczynia dla potrzeb przemysłu i rzemiosła, a także wazy i meble ogrodowe. Za to w 1882 roku wytwórnia ćmielowska całkowicie zrezygnowała z produkcji naczyń fajansowych. W ostatnich latach działalności Cybulskich w Ćmielowie istotne było doszkalanie załogi. Do budowy pieca porcelanowego oraz do dekorowania naczyń zatrudnieni zostali specjaliści z Francji, którzy następnie szkolili młodych malarzy porcelany na miejscu w wytwórni. W kwietniu 1887 roku w magazynie handlowym Cybulskich w Warszawie wybuchł pożar, a straty nim spowodowane oszacowano na 15 000 rubli srebrnych. W tak trudnej sytuacji Stanisław i Władysław Cybulscy sprzedali fabrykę ćmielowską w lipcu tego samego roku Aleksandrowi ks. Druckiemu Lubeckiemu, który niemal od początku prowadził wytwornię wspólnie z synem Aleksandrem juniorem. Odtąd zakład funkcjonował jako „Fabryka Porcelany, Naczyń Kamiennych, Pieców Kaflowych i Cegły Ogniotrwałej Książąt Druckich Lubeckich w Ćmielowie. W 1896 roku książę Aleksander Drucki Lubecki jun. stał się jedynym właścicielem fabryki oraz dóbr Ćmielowa, Bałtowa i Sadowia.

Zagadnienia techniczne i artystyczne powierzono fachowcom sprowadzonym z zagranicy. Kierownikiem technicznym wytwórni został nieznany z imienia Francuz Lechaise, malarnię i drukarnię prowadził jego rodak – Paulhat. Około 1900 roku do fabryki po raz drugi przybyli instruktorzy z Limoges, którzy rozpoczęli szkolenie miejscowych pracowników. W początkach XX wieku przeprowadzono modernizację zakładu, który został zelektryfikowany, zmechanizowano procesy produkcji, a w 1910 zbudowano nowoczesny piec tunelowy.

W drugim okresie Druckich Lubeckich w Ćmielowie produkowano porcelanę bardzo dobrej jakości, cienką, przeświecalną, o świetnym modelunku i starannych, wysmakowanych dekoracjach. Na początku XX wieku cechowała je lekkość rysunku i pastelowe barwy. Motywy kwiatowe – najczęściej w formie pełnych bukietów, gałązek oraz pojedynczych rzutów – malowane były swobodnie, na całej powierzchni naczyń, czasem także wewnątrz. Dekoracjom reliefowym i barwnym towarzyszyły dyskretne złocenia obecne zwłaszcza w serwisach o tradycyjnych formach, jak Rococo czy Feston. Zachowała się też spora grupa naczyń z dekoracją pasową w postaci szlaków lub taśm, niekiedy wypełnionych ornamentem, innym razem tworzących girlandy. Zaangażowanie wytwórni w styl secesji przejawiło się w stosunkowo nielicznych, nowatorskich serwisach, których same nazwy, jak Giewont czy Irys sugerowały ukształtowanie w duchu Art Nouveau, a w przypadku tego drugiego serwisu, zastosowanie powszechnych w tym czasie kształtów zaczerpniętych ze świata natury.

W drugim okresie książąt Druckich Lubeckich wyroby sygnowano herbem rodowym. W latach 1887–1900 był to uproszczony znak miecza z czterema półksiężycami przy rękojeści – brązowy, cynobrowy, częściej malowany kobaltem, rzadziej wyciskany w masie; czasem niebieskiemu znakowi miecza towarzyszył cynobrowy, ułożony półkoliście napis CMIELOW. Kolejnym stosowanym w tym czasie znakiem był schematycznie ujęty cynobrowy miecz z napisem CMIELOW w półkolu.

Po 1900 roku wprowadzono znak drukowany w różnych odcieniach niebieskiego, brązowego, zielonego i czerwonego skomponowany z herbu Druck pod mitrą książęcą z literami DL po bokach, często znakowi temu towarzyszył napis „CMIELOW” pisany w półkolu u dołu. Stosowano również drukowany czerwoną farbą na złotej tarczy herb Druck pod mitrą książęcą z literami D i L po bokach.

W zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach porcelana z drugiego okresu Druckich Lubeckich jest licznie reprezentowana, dlatego poświęcimy jej jeszcze jeden odcinek naszego cyklu.

Puszki apteczne z pokrywami, 1863-1887; porcelanaPuszki apteczne z pokrywami, 1863-1887, porcelana

 

Fragment serwisu do herbaty z bratkami, pejzażem wodnym i monogramem FJ 1887-1900; porcelana, malowanie ręczne i natryskowe, złocenieFragment serwisu do herbaty z bratkami, pejzażem wodnym i monogramem FJ, 1887-1900, porcelana, malowanie ręczne i natryskowe, złocenie

 

Zestaw podwieczorkowy: spodek i filiżanka do czekolady, 1887-1900; porcelana, kalkomania, malowanie ręczne i natryskowe, złocenie
Zestaw podwieczorkowy: spodek i filiżanka do czekolady, 1887-1900, porcelana, kalkomania, malowanie ręczne i natryskowe, złocenie

 

Fragment serwisu Rococo z dekoracją w fiołki, 1900-1914; porcelana, kalkomaniaFragment serwisu Rococo z dekoracją w fiołki, 1900-1914, porcelana, kalkomania

 

Waza z serwisu Rococo, 1900-1014; porcelana, kalkomania, malowanie ręczne, złocenie
Waza z serwisu Rococo, 1900-1014, porcelana, kalkomania, malowanie ręczne, złocenie

 

Waza i sosjerka z łyżką z serwisu Feston, 1900-1914; porcelana, kalkomania, malowanie ręczne, złocenie
Waza i sosjerka z łyżką z serwisu Feston, 1900-1914, porcelana, kalkomania, malowanie ręczne, złocenie

 

Znak na półmisku z lat 1887-1900Znak na półmisku z lat 1887-1900    

 

Znak na salaterce z lat 1887-1900Znak na salaterce z lat 1887-1900

 

Znak na spodku z lat 1887-1900Znak na spodku z lat 1887-1900

 

Znak na salaterce z lat 1900-1914
Znak na salaterce z lat 1900-1914

 

Znak na talerzyku z lat 1900-1914
Znak na talerzyku z lat 1900-1914

 

Znak na talerzu z serwisu obiadowego książąt Druckich Lubeckich z lat 1900-1914
Znak na talerzu z serwisu obiadowego książąt Druckich Lubeckich z lat 1900-1914

 

 

POWRÓT