Część 3: PIERWSZA PORCELANA

Cykl: Porcelana ćmielowska w pigułce

Z końcem 1837 roku pierwszy dyrektor wytwórni – Adolf Fryderyk Vatke odszedł na emeryturę, a jego miejsce zajął Franciszek Weiss, pochodzący z Falkenau (Sokolova) w Czechach. Franciszek Weiss przybył do Ćmielowa jako specjalista mający uruchomić produkcję porcelany. Gdy zmarł 18 listopada 1837 roku, kierownictwo wytwórni objął jego młodszy brat Gabriel i sprawował je nieprzerwanie do roku 1866. Wraz z rodziną Weissów w latach 30. XIX wieku przybyła do Ćmielowa grupa ceramików, m.in. pochodzący z Czech – Jan Wencel i Karol Mach, zaangażowani specjalnie do prac nad urządzaniem fabryki porcelany. To właśnie Gabrielowi Weissowi należy przede wszystkim przypisać zasługę rozpoczęcia produkcji porcelany w Ćmielowie w końcu lat 30. XIX wieku. Pierwsze naczynia były jeszcze niedoskonałe, grubościenne, wykonane z nie zawsze dobrze oczyszczonej masy. Produkowano je z miejscowych surowców, w tym kaolinu odkrytego w okolicach Ćmielowa. Wazy o prostych antykizujących formach powtarzały kształty równolegle produkowanych naczyń fajansowych, a wielodzielne patery, tzw. kabarety, nawiązywały do motywów zaczerpniętych ze świata przyrody: muszli, liści. Niektóre opracowane w tym czasie formy były stosowane także później, po przejściu zakładu w ręce kolejnych właścicieli. W 2 połowie XIX wieku produkowano wieloelementowe serwisy często z plastycznymi dekoracjami kartuszowymi, herbami i inicjałami.
W Ćmielowie chętnie naśladowano formy i dekoracje stosowane już wcześniej w europejskich manufakturach porcelany, m.in. w Miśni i Berlinie, a także polskich w Korcu i Baranówce. Stąd też popularna w wytwórniach europejskich forma sosjerki na podstawce z uchwytem w kształcie ptasiej głowy, czy dekoracja z drobnych rzucików bławatkowych zdobiąca ćmielowskie talerze.

Najstarsze naczynia porcelanowe z lat 1838–1863 znaczono kobaltową sygnaturą CPM z pionową kreską, nawiązującą do oznaczeń berlińskich oraz kobaltowymi literami FPC (Fabryka Porcelany Ćmielów) pod mitrą książęcą.

 

 talerz płytkiTalerz płytki z drobnym rzutem bławatków, 1839–1850, porcelana, malowanie ręczne

 

dzbanek z pokrywką
Dzbanek z pokrywką, 1839–1850, porcelana, malowanie ręczne

 

szkatułka z pokrywką
Szkatułka z pokrywką i podstawką, 1839–1850, porcelana, malowanie ręczne

 

sosjerka w kształcie łódki
Sosjerka w kształcie łódki z monogramem MAR, 1839–1863, porcelana, malowanie ręczne

serwis z dekoracją 

Serwis z zielono-złotą dekoracją, 1839–1863, porcelana, malowanie ręczne

 

znak malowany farbą
Znak malowany farbą na talerzu z lat 1839–1850

 

znak podszkliwny
Znak podszkliwny na sosjerce z lat 1839–1863

 

POWRÓT