Część 7: FABRYKA PORCELANY W ĆMIELOWIE W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM

Cykl: Porcelana ćmielowska w pigułce

I wojna światowa przerwała działalność zakładu, fabryka ruszyła ponownie dopiero w 1920 roku. Aleksander Drucki Lubecki, którego interesom zagroziła inflacja, nie mógł podołać koniecznym remontom i inwestycjom, dlatego sprzedał Ćmielów Towarzystwu Akcyjnemu Polskiego Banku Przemysłowego we Lwowie. Remont zajął zaledwie kilka miesięcy i już 7 lipca 1920 roku zakład rozpoczął produkcję. Na początku 1921 roku została utworzona spółka akcyjna „Fabryka Porcelany i Wyrobów Ceramicznych w Ćmielowie”, do której zarządu weszli dyrektorzy banków, przemysłowcy i właściciele ziemscy. Dyrektorem fabryki został Jerzy Holnicki-Szulc. Mimo że w 1924 roku spółka kupiła fabrykę porcelany w Chodzieży, lata dwudzieste nie były łatwe dla wytwórni ćmielowskiej. Stagnacja w przemyśle spowodowała zadłużenie wielu zakładów i także ćmielowska spółka znalazła się na skraju bankructwa, a w roku 1926 został nad nią ustanowiony roczny nadzór sądowy. Od upadku uratował wytwórnię krakowski przemysłowiec i polityk Stanisław Burtan, który spłacił zobowiązania spółki i wykupił wszystkie akcje Polskiego Banku Przemysłowego. Powstała nowa Spółka Akcyjna, w której 75% udziałów miał Burtan, a 25% należało do inżyniera Stanisława Syski, sprawującego pieczę nad zakładami w Ćmielowie i Chodzieży do roku 1940. Po utworzeniu nowej spółki utrzymano dotychczasową nazwę zakładu i znaki produkcyjne; zmieniono kierowników produkcji i zatrudniono polskich specjalistów, co korzystnie wpłynęło na jakość wyrobów. W 1927 roku Ćmielów wziął udział w Wystawie Artystycznej w Rzymie, gdzie zdobył Złoty Medal oraz w Paryżu, gdzie na Wystawie Postępu (Exposition du Progrès) jego wyroby nagrodzono Grand Prix oraz kolejnym Złotym Medalem. Z inicjatywy Stanisława Burtana wytwórnia kupowała projekty znanych artystów m.in. Tadeusza Szafrana, kierującego tzw. szkołą Szafrana, czyli pracownią ceramiczną w krakowskiej Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego. Ten znakomity ceramik był wychowawcą kilku znanych ćmielowskich projektantów, m.in. Karola Zabłockiego, Zygmunta Błaszczyka i Bogumiła Marcinka. W tym czasie w Ćmielowie zatrudniono dwóch utalentowanych projektantów: Wincentego Potackiego (1935) – ucznia Jana Szczepkowskiego z Warszawy oraz Józefa Szewczyka (1936) – wychowanka krakowskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych.

W latach trzydziestych wytwórnia ćmielowska opanowała cały rynek krajowy oraz cieszyła się sporym uznaniem na rynku światowym, eksportując znaczny procent swoich wyrobów, m.in. do Holandii, Turcji, Egiptu, Palestyny i Stanów Zjednoczonych. Jej znakomity dorobek prezentuje Katalog ćmielowskich wyrobów stołowych, wydany wraz z cennikiem w 1938 roku przez drukarnię Anczyca w Krakowie.

W dwudziestoleciu międzywojennym wprowadzono nowy znak towarowy, a był nim trójkąt z literą Ć pośrodku, stanowiący nawiązanie do świetnych tradycji porcelany koreckiej, znaczonej symbolem Oka Opatrzności. Znaki drukowano naszkliwnie w kolorze niebieskim, zielonym i czarnym:

typ 1

 

typ 1 – znak niebieski lub czarny: Ć w trójkącie, nad nim po łuku napis: POLSKA FABRYKA PORCELANY, poniżej: W / ĆMIELOWIE;

 

 


typ 2

 

 

typ 2 – znak niebieski, czarny lub zielony: Ć w trójkącie, poniżej: ĆMIELÓW;

 

 

 

 

typ 3

 

 


typ 3 – znak czarny lub cynobrowy: Ć w trójkącie, na jego bokach: FABRYKA PORCELANY / i / WYROB. CERAM., poniżej: S.A. w ĆMIELOWIE;

 

 

 


typ 4

 

typ 4 – znak czarny: Ć w trójkącie, na jego bokach: WYTWÓRNIA / ĆMIELÓW;

 

 

 

 

typ 5

 


typ 5 – znak zielony: Ć w trójkącie, poniżej: F. w ĆMIELOWIE

 

 

 


typ 6

 

typ 6 – znak cynobrowy: Ć w trójkącie, poniżej: w ĆMIELOWIE

 

 

 

 

Wraz z wymienionymi znakami mogły występować napisy: MADE IN POLAND (przy typie 3), SPECJALNY GATUNEK (przy typie 2), RĘCZNIE MALOWANE (przy typie 2). Znakom często towarzyszyły malowane ręcznie cynobrowe numery wzoru i takież pojedyncze cyfry na poszczególnych naczyniach serwisu. Na wyrobach z lat trzydziestych często występuje wyciśnięte w masie Ć w trójkącie lub Ć w trójkącie i pod nim napis ĆMIELÓW. Na cienkościennych naczyniach są one zupełnie przeświecające. Wyciskom tym mogą towarzyszyć linie z kropkami, strzałki oraz zygzaki. W Chodzieży, od roku 1924, wprowadzono również znak trójkąta z literą Ć w środku w kolorze niebieskim.

 

serwis do kawy LwówSerwis do kawy, fason Lwów, lata 30. XX w., porcelana, kalkomania, złocenie

 

filiżanki i mlecznik do kawy CieszynFiliżanki i mlecznik z serwisu do kawy, fason Cieszyn, lata 30. XX w., porcelana, kalkomania, złocenie

 

Waza, fason Empire na nóżce, lata 30. XX w., proj. Józef Wysocki, porcelana, malowanie ręczne, złocenieWaza, fason Empire na nóżce, lata 30. XX w., proj. Józef Wysocki, porcelana, malowanie ręczne, złocenie

 

Filiżanka do herbaty ze spodkiem, fason Aleksander, ok. 1930, proj. Bogumił Marcinek, porcelana, malowanie ręczne, złocenieFiliżanka do herbaty ze spodkiem, fason Aleksander, ok. 1930, proj. Bogumił Marcinek, porcelana, malowanie ręczne, złocenie

 

Serwis Belweder, ok. 1938, porcelana, kalkomania, złocenieSerwis Belweder, ok. 1938, porcelana, kalkomania, złocenie

 

Patera z dekoracją w stylu Art déco 1934, porcelana, malowanie ręczne, złoceniePatera z dekoracją w stylu Art déco 1934, porcelana, malowanie ręczne, złocenie

 

Figurka Twardowski na kogucie, 1933–1939, proj. Tadeusz Szafran, porcelana, malowanie natryskoweFigurka Twardowski na kogucie, 1933–1939, proj. Tadeusz Szafran, porcelana, malowanie natryskowe

 

 

POWRÓT