Pomiędzy obecnym placem Solnym a wyspą grodziskową mieściło się niegdyś podgrodzie z nieistniejącym dziś wczesnośredniowiecznym kościołem św. Marcina. Prace wykopaliskowe w latach 1965–1968 roku odkryły zarys fundamentów świątyni datowanej na XVI wiek. Nie natrafiono na pozostałości wcześniejszej budowli. Jednak przykościelny cmentarz i rozmieszczenie najstarszych pochówków może sugerować, iż początki budowli centralnej w tym miejscu mogą sięgać przełomu XII/XIII wieku. Możliwe, że świątynia została wyburzona z rozkazu biskupa krakowskiego Jana Muskaty przed 1306 rokiem.O początkach powstania kościoła św. Marcina, ze względu na ubogi materiał źródłowy, niewiele wiadomo. Najstarszą wzmiankę o świątyni można spotkać dopiero w spisie dziesięcin papieskich z 1326 roku, w którym wymienione zostały cztery świątynie istniejące w tamtym okresie w Wiślicy. Wśród nich drewniany kościół pw. św. Marcina o dochodach szacowanych na 3 grzywny. We wspomnianym rejestrze świątynia określana była jako kościół, lecz już kolejny dokument papieża Jana XXII z tego samego roku podaje, że miał być on jedynie prostą kaplicą bez praw parafialnych.
Długoszowska księga uposażeń podaje, że w XV wieku przy drewnianym kościółku św. Marcina znajdowała się prebenda wiślickiej kolegiaty z własnym oratorium drewnianym, a jej uposażenie stanowiły dziesięciny dwóch pobliskich wsi Budziszowic i Mękarzowic, należących do parafii Czarnocin. Patronami świątyni byli Jan Długosz, brat słynnego kronikarza, oraz Jan Budziszowski herbu Habdank. Szlachecki patronat sugeruje ufundowanie świątyni przez możną osobę. W 1471 roku potężny pożar w Wiślicy strawił liczne drewniane domostwa, nie oszczędzając kościoła pw. św. Marcina.
Po roku 1517 powstał kościół, murowany z ciosów kamienia, ufundowany przez mieszczan wiślickich i m.in. ks. Piotra Kantora. Otrzymał dodatkowe wezwanie św. Anny. Dzięki licznym wizytacjom biskupów wiadomo, że posiadał drewniany dach, malowany strop „tabulatum” i trzy ołtarze. Po raz pierwszy również podana jest lokalizacja świątyni – przy Rynku Solnym. W wizytacji biskupa Jakuba Zadzika znajduje się wzmianka o pożarze, który nawiedził miasto w 1628 roku i zniszczył kościół. Odnowiony w 1661 roku, murowany z drewnianym stropem i sklepioną zakrystią, przylegającą od północny, przetrwał do XIX wieku. W latach 1820–1822 został zrujnowany i opuszczony, a kamień z niego sprzedany dziedziczce wsi Jurków na budowę tamtejszego kościoła. Uzyskany zysk z transakcji wspomógł remont wiślickiej kolegiaty.
Obecnie w miejscu lokalizacji kościoła pw. św. Marcina znajduje się pamiątkowa tablica i zachowane pod ziemią fundamenty murowanej świątyni z XVI wieku. W tradycji miejscowej można usłyszeć wśród mieszkańców powiedzenie „za świętym Marcinem”, odnoszące się do łąk i pól znajdujących się na wschód od reliktów świątyni.
___________
Fot. Widok na negatywy murów absydy i zakrystii kościoła św. Marcina (XVI w.)
Fot. Widok na negatywy murów absydy i zakrystii kościoła św. Marcina (XVI w.)
