Henryk Sandomierki (ok.1131–1166)
Henrykowi Sandomierskiemu w okresie rozbicia dzielnicowego przypadła we władanie dzielnica sandomierska, do której należała również Wiślica, która za jego panowania przeżyła prawdziwy rozkwit. Książę uczynił ją bowiem obok Sandomierza jedną z dwóch stolic swojego królestwa i prowadził w niej intensywną działalność fundacyjną. W 1154 roku Henryk Sandomierski wraz ze swoim rycerskim orszakiem wyruszył do Ziemi Świętej. Była to najgłośniejsza pielgrzymka średniowiecza, która przyniosła mu nie tylko autorytet i prestiż, ale również miano rycerza broniącego wiary. Jan Długosz tak opisał sukces polskiego księcia: „Gdy szczęśliwie dotarł [Henryk] do Ziemi Świętej i uczcił Grób Święty, przyłączył się do wojska króla jerozolimskiego Baldwina. Pełniąc bardzo dzielnie powinność rycerską w walce z Saracenami, marzył o zdobyciu palmy męczeńskiej, ale los nie dał mu wtedy tego osiągnąć. Spędziwszy tam cały rok, kiedy padła część jego rycerzy, częściowo w tych walkach, częściowo wskutek niedogodnego klimatu, wrócił zdrowy do kraju. Zarówno jego bracia Bolesław i Mieczysław, jak i wszyscy panowie polscy, przyjęli go z ogromną czcią i szczerą radością”. Po powrocie Henryk ufundował klasztor i szpital w Zagości, kościół kolegiacki w Opatowie i I kościół romański w Wiślicy, w którego krypcie odkryto wspaniałą posadzkę tzw. Płytę orantów. Pod koniec 1166 roku uczestniczył w wyprawie zbrojnej przeciwko Prusom, która zakończyła się dla niego tragiczną śmiercią. Możliwe jest, że Henryk Sandomierski został pochowany w ufundowanej przez niego XII-wiecznej sakralnej budowli, obecnie kolegiacie w Wiślicy.
Fot. Prawdopodobny wizerunek Henryka Sandomierskiego na Płycie orantów.
